MULEMMA AS AN ELEMENT OF HUMOR IN TURKISH JOKES FROM NASREDDIN HODJA TO TEMEL
Abstract
Türk fıkralarının bazılarında yabancı dillerden -Arapça, Farsça, İngilizce, vs.- alınan birtakım cümle, kelime grubu, kelime ve eklere rastlanılmaktadır. Bunların, Nasreddin Hoca fıkralarının kayda geçirildiği günden günümüze kadar mizah yaratmada başvurulan unsurlardan olduğu görülmektedir. Türkçe dışında başka dillerin fıkralarda yer alması ve komiği oluşturmada kullanılması günümüzde de karşılaşılan bir durumdur. Estetik değer taşıyan bir edebi üründe o ürünün üretildiği ana dilin dışında başka dillerden alınan ibarelerin kullanılması Arapça kökenli olan ve “alaca renkli”, “renk renk” anlamlarına gelen “mülemma” kelimesiyle karşılanmaktadır.
Türk edebiyatı ve kültürü söz konusu olduğunda mülemmaların yalnızca divan şairleri tarafından ortaya konmadığı âşık edebiyatı ve anonim edebiyatın birçok türü ile günlük konuşmalarda hatta çağdaş müzik ürünlerinde de mülemma yapılara yer verildiği görülmektedir.
Arapça, Farsa ve daha başka dillere (İngilizce, Fransızca, Almanca vs.) ait malzemenin başta Nasreddin Hoca fıkraları olmak üzere çok sayıdaki fıkrada mizah unsuru olarak kullanıldığı birçok araştırmacının dikkatinden kaçmamıştır. Bu araştırmacılardan Ali Duymaz, Nasreddin Hoca fıkralarında karşımıza çıkan bu durumu, “gerçeküstücülük” olarak ele almış ve gerçeküstücülüğün Nasreddin Hoca fıkralarında mizah yaratma unsuru olarak kullanıldığına örnek göstermiştir. İlhan Başgöz, fıkralarda geçen Arapça ve Farsça ibareleri, yüksek sınıf edebiyatının eleştirisi olarak ele almıştır. Esma Şimşek ise Nasreddin Hoca adına bağlı mülemma fıkraları onun şair kimliğinin ürünü olarak değerlendirmiştir.
Bu çalışmada Nasreddin Hoca başta olmak üzere Temel ve diğer fıkra tiplerine bağlı olarak anlatılan fıkralarda, mizah yaratma unsuru olarak mülemmaların kullanımı ele alınmıştır.
Keywords
Nasreddin Hoca, Temel, fıkra, fıkra tipi, mülemma, mizah.