THE EXAMINATION OF THE VERB “TO DIE” IN DEDE KORKUT STORIES WITH COMPUTATIONAL MODELING METHODS REGARDING COLLOCATION AND SEMANTIC PROSODY
Abstract
Eş dizimli yapıların anlam ilişkilerinden doğan anlam biçimine semantik prozodi denir. Semantik prozodi (anlam vezni/anlam ezgisi/anlamsal bürün) kavramı eş dizimlilik kavramı ile yakından ilişkilidir. Semantik prozodi, bir sözcüğün eş dizimli olduğu sözcüklerle münasebetinde kazandığı çoğu kez olumsuz, bazı kez olumlu ve bazı kez de etkisiz (nötr) anlam özelliğidir. “Eş Dizimlilik” ve “Semantik Prozodi” konusunda Türkçede tarihî dönem metinleri ile ilgili çalışmalar fazla değildir. Gerek Türkçenin tarihî dönemleri ile ilgili eş dizimlilik çalışmalarının azlığı, gerek dilsel fenomenlerin dil bilim yöntemlerinden yararlanılarak incelenmesinin olanaklı olması bizi eş dizimlilik ve semantik prozodi konusunu hesaplamalı perspektifle inceleyen bir çalışma yapmaya sevk etmiştir. Araştırmamızda tarihî Türkçe ile yazılmış eserlerde de eş dizimliliğin ve semantik prozodinin tespiti için münasip sözcük hazinesinin mevcut olduğu görülmüştür. Bilişim teknolojileri alanındaki gelişmelere bağlı olarak dillerin istatistiksel ve kural tabanlı bilgisayarlı dil bilim yöntemleriyle incelenmesi ve çözümlenmesi olanaklı hale geldiği için “Eş Dizimlilik” konusu günümüzde artık bilgisayar destekli çalışmalarla yürütülmektedir. Bu itibarla arayüze eşlemeye uygun zengin semantik kavramsal-yönelimsel eş dizimli verilere sahip Dede Korkut Hikâyeleri’nde öl- fiilinin eş dizimlilik ve semantik prozodi açısından bilgisayarlı modelleme yöntemleri ile incelenmesi çalışmamızda esas alınmıştır.
Keywords
Dede Korkut Hikâyeleri, bilgisayarlı dil bilim, eş dizimlilik, semantik prozodi, anlam haritası.