Yazar	: Galip GÜNER
Türü	:
Baskı Yılı	: 2015
Sayı	: 4/1
Sayfa	: 39-44
343    3499

Abstract
Bu çalışmada tarihî ve çağdaş Türk lehçelerinde bugüne kadar tespit edilememiş olan ve sadece Dîvânu Lugâti’t-Türk’te geçen ajlaŋ “bukalemun, kertenkele” kelimesinin kökeni üzerinde durulacaktır. Kâşgarlı Mahmud bu kelimeyi XI. yüzyıl Oğuz Türkçesinin söz varlığına ait olarak kaydetmiştir. Kelime bazı Dîvân çevirilerinde ujlaŋ olarak okunmuştur. Tek örnek olduğu için kelimenin etimolojisi hakkında çok fazla görüş ortaya konulmamıştır. Birkaç araştırmacı ajlaŋ’ın İranî bir alıntı olduğunu söylemiş fakat ayrıntılı bir köken incelemesi yapmamıştır. Bu bağlamda hem Hint hem de İran ve Orta Doğu mitolojisinde önemli bir yeri olan Dahhâk’ın isminden hareketle ajlaŋ kelimesi açıklanacaktır. Kelimenin inceleme sürecinde, Avesta’da geçen Aži Dahâka’dan başlanıp Yeni Farsça ajdahâ’ya kadar uzanmaya çalışılacak ve nihayetinde ajlaŋ’ın Hint-İran kökenli bir aj “yılan > sürüngen” ismine +laŋ ekinin getirilmesiyle türetilmiş bir kelime olduğu ifade edilecektir. Ayrıca Türkiye Türkçesinde özel ad olarak kullanılan Ajlan hakkında da kısa bir değerlendirme yapılacaktır.

Keywords
Dîvânu Lugâti’t-Türk, ajlaŋ, bukalemun, ejderha, tek örnek, etimoloji.

Özet
In this paper will be a review about a word at Dîvân Lugât at-Turk which is not detected yet in an other historical and contemporary Turkic dialect: ajlaŋ “chameleon”. Mahmud al-Kashgari recorded that this word is an element of Oghuz dialect at XI. century. At some Dîvân translations this word is readed as ujlaŋ. Because of the ajlaŋ is a hapax legomenon there are very few opinions about the etymology of the word. Several researchers stated that the word is Iranian but they have not made a detailed examination about the origin of ajlaŋ. In this context, we act in the name of Zahhak ,which has an important place at Indian, Iranian and Middle East mythology, and try to explain the etymology of ajlaŋ. We set about our opinions at Aži Dahâka from Avesta. Then will try to extend the New Persian ajdahâ. After all we will demonstrate that ajlaŋ is derived from an Indian-Iranian word aj “snake > reptile” with denominal suffix +laŋ. In other hand will be a short assesment about the personal name Ajlan at Modern Turkish.

Anahtar Kelimeler
Dîvân Lugât at-Turk, ajlaŋ, chameleon, dragon, hapax legomenon, etymology.