Yazar	: Tuba YALINKILIÇ
Türü	:
Baskı Yılı	: 2013
Sayı	: 2/4
Sayfa	: 27-47
214    5566

Abstract
Orhun yazıtlarında, bütün Türkologların üzerinde hassasiyetle durduğu bir Köktürkçe metin, bir de akademisyenlerin yeterince irdelemediği Çince metin bulunmaktadır. Her ne kadar Bilge Tonyukuk yazıtları öz bir Türkçe ile yazılmış, Köktürk Devleti tarafından dikilmiş, yine Köktürk Devleti’nin merkezinde bulunan Kül Tigin yazıtı ve Bilge Kağan yazıtının ön yüzü Tang Hanedanlığı tarafından yazdırılmış ve hatta Tang Hanedanlığı sanatçılarına inşa ettirilmiş olsa da yazıtlar dış görüntüsü itibarıyla tamamen Çin tarzındadır ve yazıtların üzerindeki Köktürkçe metinler Türkler tarafından eklenmiştir. Kül Tigin yazıtının Çince metnini Xuan Zong bizzat kendisi, Bilge Kağan yazıtının Çince metnini ise Xuan Zong’un emriyle kurmayları yazmıştır. Metinlerde merhum Kül Tigin ve Bilge Kağan yâd edilir. İki yazıtta da Türkçe metinlerde büyük bir kısım tekrar niteliğindedir. Tekrar eden kısım, Bilge Kağan’ın, Kül Tigin’in vefatı üzerine dile getirdiği duygulardan müteşekkildir. Gerek Türkçe olsun gerek Çince, her metin Tang Hanedanlığı ve Köktürk Devleti ilişkileri tarihinden bahseder. Fakat farklı olarak, Çince metinde Tang Hanedanlığı Türklerin dost ve dürüst olduklarını ifade ederken, Türkçe metinde ise Tang Hanedanlığı’nın Türklerin tarihte ve gerçekte esas düşmanı oldukları dile getirilir. Özellikle Köktürk Devleti’nin gerilemesinin nedeni olarak Tang Hanedanlığı gösterilir. Tang ve Türk ilişkilerinin, aynı dönemin tarihi nasıl olur da bu denli farklı iki yoruma sahiptir? Araştırmalar göstermektedir ki Tang ve Türklerin aynı tarihe dair iki farklı yorumu, tarihin gerçeklerden uzaklaşmasına neden olmuştur, hiçbirinin de maksadı tarihî gerçekleri anlatmak değildir. Bu çeşit yorumlama, dönemin siyasi maksadına hizmet etmektedir. Gerek Çince gerek Türkçe metin olsun muhtemel okuyucu kitlesi, hitap edilen unsur Köktürk Devleti toplumunun üyeleridir, özellikle de aristokrat kesimdir. Tang Hanedanlığı sıcak ve dostça bir ifade tarzı kullanarak Türklerin önde gelenlerini etkilemeye devam etmeyi ve mevcut Tang Türk ilişkisini korumayı amaçlamıştır. Türkçe metinde ise toplumun ileri gelenleri başta olmak üzere Türk Milleti uyarılır. Tarihte Tang İmparatorluğu ve Türkler karşıt olagelmiştir ve “öldür yaşa” ilişkisi hâkimdir. Türklerin tekrar ülke kurma eylemi bu yorumu getirmelerinin ana noktasıdır. Bu vesileyle Türkçe metinde devletin bekası, devamının önemi ve zorunluluğu bilhassa vurgulanmıştır. Kültürel otoritenin bir tarihî ifadesi olarak, siyasilik burada oldukça net bir bi

Keywords
Orhun yazıtları, Tang Hanedanlığı, Köktürk Devleti, tarihî ifade, Kül Tigin, Bilge Kağan.

Özet
The Orkhon inscriptions consist of not only the ancient Türkic texts which have been very attractive to Türkologistst, and also the Chinese texts written by Tang authorities, which have not been investigated enough. Although Bilge Tonyuquq Inscriptions are only Türkic and were erected by Türk Khanate, Kül Tegin and Bilge Qaghan Inscriptions are located in the center area of Türk Khanate and the front parts of the inscriptions were written by Tang and the monuments themselves were established by Tang craftsmen who made the monuments with Tang style, and the Türkic part was made by Türks on the other parts of the monuments. Tang Emperor Xuanzong himself drfted the Chinese part of the Kül Tegin Inscirption, and he ordered a high official did the same with the Bilge Qaghan Inscription, both texts are for mourning the dead Türk leader. Both Chinese and Türkic inscriptions are talking about the history of the relationship of the Tang and the Türks. However, while the Chinese parts recognize the long term friendship between Tang and Türks, the Türkic parts insist that Tang had been a major enemy of the Türks, a trouble maker, and a thread. With a history shared by Türks and Tang, why did both sides give so different stories? Research has shown that the differences in the historical discourse given by Tang and Türks are not for seeking the historical truth, the discourse served for political purposes. Both Chinese and Türkic inscriptions all assume that the audience were the the elites in Türk Khanate. To continue the practice of winning over Türks and to maintain this relation, Tang used a gentle and friendly historical discourse. But the Türkic parts were working on reminding Türks, in particular the elite groups, Tang had been antagonistic to Türks since the very beginning that Türks tried to establish their own country. Türk Khanate’s restoration movement was the focus of this discourse, because of which Türkic inscriptions emphasize the importance and necessity of the maintaining of Khanate.

Anahtar Kelimeler
Orkhon Inscriptions, Tang Dynasty, Türk Khanate, historical discourse, Kül Tigin, Bilge Qaghan.