Özet
TÜRK HALK NİNNİLERİNDE KADIN DİLİNE AİT METAFORLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Kadın ve erkeğin kullandığı dil, ait oldukları toplum içinde biçimlenir. Ataerkil toplum yapısında, kadının kendi kullandığı dilin özelliklerinden çok, toplum tarafından kadın için belirlenmiş dilin özelliklerine bakmak gerekir ki bu, çoğu zaman toplumda baskın olan erkek dilinin etkisiyle oluşmuş bir dildir. Sözlü edebiyat ürünleri, bu bağlamda kadın diline ait bilgileri de içerir. Bu sözlü ürünlerden biri de ninnilerdir.
Kadınların, erkeklerle karşılaştırıldığında ev, aile, inanç, konuşkan olma, güzellik, giyim, temizlik gibi konularla birlikte düşünülmeleri ve bunlarla ilgili sözcüklerin onların konuşma dilinde yaygınlığı, annelerin icra ettiği ninnilerde kadına özgü bir dilin varlığını düşündürür. Bu sözlerin niteliği belirlenerek kadın dili ortaya konulabilir.
Genellikle çocukları övmeye yönelik niteklikler taşıyan ninnileri anneler, çocuklarının cinsiyetine göre söylemektedirler. Bu nedenle, annenin kız çocuğu için kullandığı sözler ile erkek çocukları için kullandıkları farklılaşmaktadır. Kız çocuğu için kullanılan benzetme ve sıfatların çoğu toplumda kızın algılanma biçimine uygun olarak narinlik çağrıştırır. Erkek çocuğu için kullanılanlar ise yine erkeğin algılanışına göre daha çok sertlik ve güç içermektedir. Ayrıca hitap edilenin bebek olması, hem annenin konuşma üslubunu yumuşatmakta hem de kadının dili ataerkil toplum yapısının karakterine uygun olarak erkekten daha duygusal ve daha coşkulu bir hâl almaktadır. Kadının açıkça ifade etmediği / edemediği duygular metaforlarla, benzetmelerle ninnilerde yer alır. Bu nedenle ninnilerde metonomik ve metaforik ifadeler fazlasıyla göze çarpar. Bu yazıda ninnilerde yer alan metafor, benzetme ve metonimlerin ne şekilde ortaya çıktığı ve taşıdığı anlamların sosyal yapıyla gösterdiği paralellik değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler
Ninni, metafor, kadın dili, benzetme.