Özet
CODEX CUMANICUS BAĞLAMINDA KUMANLARIN / KIPÇAKLARIN GÜNDELİK HAYATINA DAİR SÖZ VARLIĞI: EŞYA ADLARI
Codex Cumanicus, Türklerin kültürü ve dillerinin tarihi bakımından son derece değerli bir eserdir. Hem zengin kelime hazinesiyle Türkçenin söz varlığına büyük katkı sağlamakta hem de tarihî Türk lehçelerine ait pek çok eserde bilhassa Arap alfabesinden kaynaklanan fonetikle alakalı birçok sorunun hâllinde yardımcı olacak verileri barındırmaktadır. Sadece fiil çekimlerinin ve Kuman / Kıpçakların gündelik hayatına dair kelime listelerinin bulunduğu İtalyan bölümündeki kelime sayısının 3201 olduğu dikkate alındığında eserin önemi daha iyi ortaya çıkmaktadır. Bu önemli verileri muhtevi olması bakımından Codex Cumanicus’un metninin farklı bakış açılarıyla yeniden ele alınması ve elde edilen sonuçlardan hareketle Kuman / Kıpçakların dili hakkında yeni verilerin tespit edilebilmesi de mümkün olacaktır. Eserin söz varlığının önemli bir bölümünün XIII. yüzyılda konuşulan Kuman / Kıpçak Türkçesine dayanıyor olması da bu doğrultuda son derece kıymetlidir. Zira Türkçenin tarihî metinlerinin önemli bir kısmının edebî dille kayda geçirilmiş olmaları dilin standardın dışına kayan kullanımlarının tespitinde güçlükler yaratmaktadır. İşte bu noktada Codex Cumanicus, standart dilin dışına çıkan ve ağız özelliği olarak niteleyebileceğimiz verileriyle son derece ilgi çekici niteliği de olan bir eserdir. İtalyan ve Alman kökenli tüccarlar ve / veya rahiplerin bizzat Kumanların / Kıpçakların yaşadıkları coğrafyada, derlemeye dayalı olarak kayda geçirdikleri zengin ve içerik bakımından çeşitlilik arz eden veriler bu farklılığın en güzel örneklerinden birini teşkil etmektedir. Devrinin kültürüne, ekonomisine, tarihine, dinine ve gündelik hayatına dair dil verilerini içeren Codex Cumanicus üzerinde birçok çalışma yapılmış ve yapılmaya devam etmektedir. Bu çalışmada ise eserde kaydedilmiş eşya adları belirlenmiş ve yapıları ana hatlarıyla irdelenmeye çalışılmıştır. Belirlenen eşya adları ayrıca kullanım alanlarına göre tasnif edilerek verilmiştir. Böylece XIII. yüzyılda Kuman / Kıpçakların sosyal hayatına dair izlerin takip edilebilmesinin ve onların nasıl bir hayatı yaşadıklarını tespit edebilmenin yolunun kelimeler aracılığıyla açılmasına da bir katkı sağlanmış olacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kuman / Kıpçak, gündelik hayat, eşya adları, sınıflandırma, köken bilgisi.