Özet
SÖZLÜKLERDE GÜVENİRLİK: TÜRKÇE SÖZLÜK’TE BEN, SEN, O, BİZ, SİZ, ONLAR
Sözlükler, insanların kelimelerle ilgili bilgi ihtiyacını karşılayan eserlerdir. Bu yüzden kendilerine başvuran kişilere güvenilir bilgiler sunmalıdır. Güvenilir bilgi ise, sadece doğru bilgi sunmak olarak algılanmamalıdır. Sözlükler birer kelime listesi olduklarından bu listenin belli bir düzen içerisinde hazırlanmış olması da güvenilirliğin kapsamına dâhil edilmelidir. Bu geniş bakış açısı, güvenirliğin biri sözlüksel düzenlemeye, biri de sözlük içindeki bilgilerin tutarlılık ve doğruluğuna ait olmak üzere iki farklı boyutta tanımlamasını da beraberinde getirir. Güvenirlik, sözlüksel düzenleme açısından benzer durumlar için aynı işlemin uygulanmış olmasıdır (tekrar edilebilirlik). Bilgi açısından ise tutarlı ve doğru şeylerin söylenmesidir.
Türkçe Sözlük’ün ihtiva ettiği 92.292 sözün evrenini oluşturduğu bu çalışmada, “Ben, Sen, O, Biz, Siz, Onlar” maddelerinin güvenilir bilgiler sunup sunmadığı araştırılmıştır. Örneklemi oluşturan bu maddelere ait bilgiler, önce belge tarama yoluyla diğer sözlüksel unsurlar içinden seçilmiş ve sistemli bir şekilde bir araya getirilmiştir. Sonra bu maddeler, sözlük bilimi ilkeleri çerçevesinde güvenirlik açısından değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme aynı zamanda iki problem cümlesinin de cevabı niteliğindedir. Bunlar “Türkçe Sözlük’te yazımı aynı olan madde başlarının dizimi tutarlı mıdır?” ve “Türkçe Sözlük’te eşdeğer tanımlar benzer dil bilgisel etiketlere sahip midir?” sorularıdır.
Araştırma sonucunda Türkçe Sözlük’te bulunan “ben, sen, o, biz, siz, onlar” maddelerinde eş adlılık durumu söz konusu olduğunda sözlüğün bütüncül yapısının tüm maddeler için aynı işlemediği görülmüştür. Ayrıca madde içinde verilen dil bilgisel etiketler ile tanımlar arasında bir uyumsuzluk olduğu ve eşdeğer tanımlamalar için farklı dil bilgisel etiketlerin verildiği tespit edilmiştir. Bu yüzden ilgili maddelerin tekrar elden geçirilmesi ve modern sözlük bilimi anlayışına uygun olarak yeniden yazılması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler
Güvenirlik, bütüncül yapı, parçacıl yapı, dil bilgisel etiket, eş adlı kelimeler, sözlüksel düzenleme.