Özet
MOĞOLİSTAN’DAKİ TENGRİ KAGAN (KHOYOR KHAVÇİG UUL / BAGA KHAIRKHAN) YAZITLARI ÜZERİNE
Bu makalede, Moğolistan’da 2008 ve 2010 yıllarında bulunan Teŋri Kagan Yazıtları ele alınarak üzerinde okuma ve anlamlandırma önerisi yapılmıştır. Çalışma sonucunda araştırma ve incelemeye konu olan yazıtlardaki bazı kelimelerin daha önce yanlış okunduğu ya da yanlış anlaşıldığı tespit edilerek uygun olduğu düşünülen okunuşlar ve anlamlandırmalar önerilmiştir. Örneğin, daha önce bin sayı ismi yorumlanan A×Н harfler kümesinin evinde anlamına gelen ebine kelimesi olabileceği ileri sürülmüştür. Bu bağlamda ‘Öt(ü)k(e)nde T(e)ŋri K(a)g(a)n y(e)lm(e)si (e)b(i)ne ol(u)rm(a)z’ şeklindeki I. Yazıt, ‘Ötüken’de Teŋri Kagan’ın keşif kolu evinde oturmaz’ diye yorumlanmıştır. II. Yazıt, ‘K(a)m(a)g bod(u)n t(e)li T(e)ŋri K(a)g(a)n (e)rm(i)ş (Bütün halkın eşiti, dengi, dostu Teŋri Kagan imiş)’ şeklinde okunmuş ve anlamlandırılmıştır. Bu yazıtlar da Teŋri Kagan’ın öncü askerlerine ait olup, onlar, ilk yazıtta iç savaşlardan dolayı Ötüken’de, vatanlarında evlerinde sakin oturmadıklarını, görev başında bulunduklarını dile getirmişler, ikinci yazıtta Teŋri Kagan ile amcaları arasında yürümekte olan kavgada Teŋri Kagan’ın haklı olduğunu göstermek istemişlerdir.
Anahtar Kelimeler
Moğolistan, Teŋri Kagan Yazıtları, Teŋri Kagan, öncü askerler, Ötüken.