Özet
UYGUR TÜRKÇESİNDE /-GAN/ EKİNİN ZAMAN, GÖRÜNÜŞ ANLAMI VE ZAMANSAL ATIF BAKIMINDAN İNCELENMESİ
Çağdaş Uygur Türkçesinde /-GAn/ eki, ortaç eki olarak kullanılmasının yanı sıra yüklem çekiminde de sık kullanılan dil bilgisel zaman ve görünüş işaretleyicilerinden biridir. Çok işlevli olan /-GAn/ eki görünüş bakımından genellikle bitmişliği; bağlama göre kimi zaman sonuçsallığı ifade eder, zaman bakımından ise farklı bağlamlara göre bazen geçmiş zamanı, bazense geçmişteki bir olayın şimdiki sonuçlarını anlatır. Zamansal atıf çerçevesinde /-GAn/ eki, olay zamanı, konuşma zamanı ve referans zamanı aralarında çeşitli zamansal sıralanma ilişkilerini sergiler. Literatürde bu ek hakkında, işaret ettiği farklı zaman dilimleri göz önünde bulundurularak ayrı açılardan açıklamalara yer verilmiştir. Ancak ekin çok işlevliliği üzerinde ayrıntılı çalışmalar bulunmamaktadır.
Bu çalışmada /-GAn/ ekinin tarihsel gelişimine ve Uygur Türkçesindeki kullanımı üzerine yapılan çalışmalara kısaca göz atıldıktan sonra eke ilişkin örnek cümleler, zamansal sıralama ilişki türüne göre sınıflandırılarak onun görünüş ve zaman farklılıkları incelenecek; farklılıklara neden olan sözlüksel ve bağlamsal etkenler açıklanmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Uygur Türkçesi, /-GAn/ eki, zaman, görünüş, zamansal atıf, kılınış.