Özet
TARIHÎ TÜRK DİLİNİN YABANCI KAVRAMLARI KARŞILAMADA YETKİNLİĞİ: ASHÂB KAVRAMININ TÜRKÇE İLK KUR’AN ÇEVİRİLERİNDEKİ KARŞILIKLARI
Diller arası sözcük ödünçlemelerinden başlıcalarının dinsel ve yazınsal olarak birbirine yakın diller arasında görüldüğü ifade edilmektedir.Türklerin X. yüzyıldan itibaren topluluklar hâlinde İslam dinini benimsemesiyle bu dinin temel dili Arapça ile dilsel ilişkiler de yoğunlaşmıştır. Bu çalışmada Arapça ashâb kavramının farklı tarihî dönemlere işaret eden Türkçe ilk Kur'an çevirilerindeki kullanım alanı belirlenecek ve bu örnek kavramın karşılanmasında hangi söz veya söz öbeklerinden yararlanıldığı tespit edilecektir. Bu amaçla kavram, Türkçe ilk Kur'an çevirilerinde taranmış ve kavrama karşılık olarak getirilen dilsel veriler incelenmiştir.Çalışmada aynı zamanda dilsel ödünçleme sürecinin Türkçe ilk Kur'an çevirilerinden yola çıkılarak gösterilmesine ve Karahanlı, Harezm ve Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait olan bu çevirilerde ödünçlemelerin hangi dilden, ne sıklıkla yapıldığı gözler önüne serilmeye çalışılacaktır.
Ashâb Kur'an'da en çok geçen kavramlardan biri olması dolayısıyla seçilmiştir.Çalışmada,ashâb kavramının Türkçe ilk Kur’an çevirilerindeki karşılıkları, içinde geçtiği metinle birlikte verilmiştir.Taranan metinler arasında daha eski tarihli oldukları bilinen nüshalarda, dinin öğretilmesi ve kolay anlaşılması amacına uygun olarak, Türk dilinin terimlere karşılık verme yetkinliğinden daha fazla yararlanıldığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Türkçe ilk Kur’an Çevirileri; ashâb; ödünç sözcükler; tarihî Türk dili.