MANAS DESTANI’NDA TÜRK KELİMESİ VE AĞAÇ, KOYUN / KOÇ KÜLTLERİ
(THE WORD ‘TÜRK’ IN MANAS EPIC AND TREES, SHEEP / RAM CULTS
)
|
Author
|
:
Nurdin USEEV
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2016
|
|
Number |
:
5/4
|
|
Page |
:
1611-1626
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.1741
|
Özet
Türk dünyasının bin senelik destan geleneğini, tarihini, kültürünü ve dünya görüşünü kendi içinde barındıran Manas Destanı’nda, çağdaş Türk lehçelerinde kullanılmayan birçok kelime geçmektedir. Bu kelimelerin bazıları sadece belirli durumlarda söylenen kalıp metinlerde yer almaktadır. Bu kelimelerden biri de tarihî Türk lehçelerinde ve Klasik Türk Edebiyatı’nda güç, kudret, güçlü, güzel ve olgun anlamlarında kullanılan Türk kelimesidir. Söz konusu kelime Manas Destanı’nın söylendiği Kırgız Türkçesinde hiç görülmez. Hatta diğer Türk lehçelerinde de geçmemektedir. Ancak, geçmiş asırların kültürünü, inancını mısralarında korumuş olan Manas Destanı’nda Türk kelimesi bir etnonim olmaktan ziyade leksik anlama sahip bir cins isim olarak kullanılmaktadır. Destandaki Türk kelimesi güzel, iyi ve büyük anlamlarına gelmektedir. Güzel, iyi anlamlarını veren Türk kelimesi bir yerin güzelliğini yansıtmak için kullanılan ve iki yerde aynen tekrar edilen kalıp metinde geçmektedir. ‘Biri terek, biri tal, Cıgaçının türkü uşu (Biri kavak, biri söğüt, Ağaçların güzeli bu)’ mısralarında, Türk kelimesi kavak ve söğüdün, ağaçların güzeli ve iyisi olduğunu ifade etmektedir. Bunun nedeni de söz konusu ağaçların kült anlamına sahip olmasıdır. Çünkü kavak ve söğüt ağaçlarının kendilerine ait özellikleri bulunmaktadır. Örneğin: Altay destanlarında Tanrı tarafından gönderilen kutlu kızlar, kavak ağacı vasıtasıyla yeryüzüne iner. Kavak, çocuk dileği için Tanrı’dan dilek dilenen kutlu mekân sembolüdür. Büyük anlamına gelen Türk kelimesi de kalıplaşmış mısralarda geçerek hep koyun, koç ve kuzu için kullanılmaktadır. Makalemizde bu durum koyun / koç kültü ile ilişkilendirilmiştir.
Çalışmada Türk kelimesinin geçtiği kalıp metinler ile birlikte kullanılan kelimeler ele alınarak Manas Destanı’ndaki Türk kelimesinin ağaç ve koyun / koç kültü ile ilişkili olduğu ortaya çıkarılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Manas destanı, Türk kelimesi, ağaç kültü, koyun / koç kültü, kavak.
Abstract
Manas Epic contains a thousand-year epic tradition, history, culture and world view of the Turkic world in itself. Therefore, there are many words unused today in modern Turkic languages, in this epic. Some of these words are only included in the pattern texts, said in a particular situations. One of these words is the word Turk. This word used in the historical Turkic languages and classical Turkish literature as a meanings power, strength, strong, beautiful and mature, never seen in Kirghiz Turkish. It is even not pass in other Turkic languages. However, the word Turk is used as a common noun with another lexical comprehension in the Manas Epic. The word Turk in the saga comes to nice and big meanings. The word Turk means beautiful is used in a two repeated pattern texts which reflects the beauty of a place. İn the verses ‘Biri terek, biri tal, Cıgaçının turku uşu (One of poplar, willow one, this is good for the trees)’ the word Turk represents that the poplars and willows are the best of trees. The reason for this is that these trees means cults. Because poplar and willow trees have their own characteristics. For example, blessed girls are sent by God in the Altai epic, descends to earth through the poplar tree. Poplar is blessed place symbol of hope children, begging to God wishlist. The word Turk means big is used in formulaic verses only for sheeps, rams and lambs.
In our article, this case is associated with sheep / ram cults. In our article were examined pattern texts and other words, which pasts with the word Turk. As a result has been shown that the word Türk is associated with tree and sheep / ram cults.
Keywords
Manas Epic, the word Turk, tree cult, sheep / ram cult, poplar.