CODEX CUMANICUS BAĞLAMINDA KUMANLARIN / KIPÇAKLARIN GÜNDELİK HAYATINA DAİR SÖZ VARLIĞI: EŞYA ADLARI
(VOCABULARY ON DAILY LIFE OF CUMAN / KIPCHAKS IN THE CONTEXT OF CODEX CUMANICUS: ARTICLE NAMES
)
|
Author
|
:
Galip GÜNER
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2016
|
|
Number |
:
5/4
|
|
Page |
:
1544-1560
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.3766
|
Özet
Codex Cumanicus, Türklerin kültürü ve dillerinin tarihi bakımından son derece değerli bir eserdir. Hem zengin kelime hazinesiyle Türkçenin söz varlığına büyük katkı sağlamakta hem de tarihî Türk lehçelerine ait pek çok eserde bilhassa Arap alfabesinden kaynaklanan fonetikle alakalı birçok sorunun hâllinde yardımcı olacak verileri barındırmaktadır. Sadece fiil çekimlerinin ve Kuman / Kıpçakların gündelik hayatına dair kelime listelerinin bulunduğu İtalyan bölümündeki kelime sayısının 3201 olduğu dikkate alındığında eserin önemi daha iyi ortaya çıkmaktadır. Bu önemli verileri muhtevi olması bakımından Codex Cumanicus’un metninin farklı bakış açılarıyla yeniden ele alınması ve elde edilen sonuçlardan hareketle Kuman / Kıpçakların dili hakkında yeni verilerin tespit edilebilmesi de mümkün olacaktır. Eserin söz varlığının önemli bir bölümünün XIII. yüzyılda konuşulan Kuman / Kıpçak Türkçesine dayanıyor olması da bu doğrultuda son derece kıymetlidir. Zira Türkçenin tarihî metinlerinin önemli bir kısmının edebî dille kayda geçirilmiş olmaları dilin standardın dışına kayan kullanımlarının tespitinde güçlükler yaratmaktadır. İşte bu noktada Codex Cumanicus, standart dilin dışına çıkan ve ağız özelliği olarak niteleyebileceğimiz verileriyle son derece ilgi çekici niteliği de olan bir eserdir. İtalyan ve Alman kökenli tüccarlar ve / veya rahiplerin bizzat Kumanların / Kıpçakların yaşadıkları coğrafyada, derlemeye dayalı olarak kayda geçirdikleri zengin ve içerik bakımından çeşitlilik arz eden veriler bu farklılığın en güzel örneklerinden birini teşkil etmektedir. Devrinin kültürüne, ekonomisine, tarihine, dinine ve gündelik hayatına dair dil verilerini içeren Codex Cumanicus üzerinde birçok çalışma yapılmış ve yapılmaya devam etmektedir. Bu çalışmada ise eserde kaydedilmiş eşya adları belirlenmiş ve yapıları ana hatlarıyla irdelenmeye çalışılmıştır. Belirlenen eşya adları ayrıca kullanım alanlarına göre tasnif edilerek verilmiştir. Böylece XIII. yüzyılda Kuman / Kıpçakların sosyal hayatına dair izlerin takip edilebilmesinin ve onların nasıl bir hayatı yaşadıklarını tespit edebilmenin yolunun kelimeler aracılığıyla açılmasına da bir katkı sağlanmış olacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kuman / Kıpçak, gündelik hayat, eşya adları, sınıflandırma, köken bilgisi.
Abstract
Codex Cumanicus is an invaluable work in respect to the culture and the linguistic history of the Turkic peoples. It involves data resolving many phonetic problems regarding historical Turkic languages generated by the Arabic script as well as making a significant contribution to the vocabulary of Turkic. The importance of the work would be understood better when it is taken into consideration that the word lists present in the Italian section contain 3201 words including verbs and words about the daily life of the Cuman / Kipchaks. A great proportion of the vocabulary present in the work is based on Cuman / Kipchak Turkic spoken in the 13th century and this increases the value of the work since the fact that most of the historical texts of Turkic were written with the standard language complicates establishing the non-standard forms of the language. Therefore Codex Cumanicus with its non-standard and dialectical data poses an interesting situation. Rich and diverse data gathered directly from the Cuman / Kipchaks by Italian and German merchants and / or monks form one of the finest examples of this distinctness. Codex Cumanicus, which includes linguistic data related to the culture, economy, history, religion and daily life of its period, has been studied many times and is still being studied. This study determines the article names recorded in the work and tackles their structure. Determined article names are also classified due to their field of use. Thus contributes to establishing the social life of the Cuman / Kipchaks in the 13th century by means of words.
Keywords
Cuman / Kipchak, daily life, article names, classification, etymology.