MANAS (SEMETEY) DESTANI’NDA GEÇEN TÜRK KELİMESİ VE KAHRAMAN-AT-SİLAH BÜTÜNLÜĞÜ
(THE WORD ‘TÜRK’ IN MANAS (SEMETEY) EPIC AND HERO, HORSE, ARM UNION
)
|
Author
|
:
Nurdin USEEV
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2017
|
|
Number |
:
6/1
|
|
Page |
:
52-64
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.3823
|
Özet
Türk Dünyasının bin senelik destan geleneğini, tarihini, kültürünü ve dünya görüşünü kendi içinde barındıran Manas Destanı’nda, günümüzde çağdaş Türk lehçelerinde kullanılmayan birçok kelime geçmektedir. Bu kelimelerin bazıları sadece belirli durumlarda söylenen kalıp metinlerde yer almaktadır. Öyle kelimelerden birisi türk kelimesidir. Tarihî Türk lehçelerinde ve Klâsik Türk Edebiyatında güç, kudret, güçlü, güzel ve olgun anlamlarında kullanılan söz konusu kelime Manas Destanı’nın söylendiği Kırgız Türkçesinde hiç görülmez. Hatta diğer Türk lehçelerinde de geçmemektedir. Ancak, geçmiş asırların kültürünü, inancını mısralarında korumuş olan Manas Destanı’nda türk kelimesi bir etnonim olmaktan ziyade leksik anlama sahip bir cins isim olarak kullanılmaktadır. Söz konusu destanın ilk dairesi olan Manas bölümündeki türk kelimesi büyük, güzel anlamlarına gelmektedir. Bundan başka Manas Destanı’nın ikinci dairesi sayılan Semetey Destanı’nda geçen türk kelimesi en iyi anlamına gelmektedir. En iyi anlamını veren türk kelimesi bir kahramanı tasvir etmek için kullanılan ve iki başka manasçının söylediği metinlerde aynen tekrar edilen epik formelde geçmektedir. Söz konusu kelime bu epik formelde kahramanın bindiği atın hayvanların en iyisi, taşıdığı mızrağın da ağaçların en iyisi olduğunu yansıtmaktadır. Makalemizde bu durum destanlarda kahramanların atı ve silahı ile bir bütünlük oluşturmasıyla ilişkilendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Manas Destanı, Semetey dairesi, Türk kelimesi, at, mızrak, bütünlük.
Abstract
Manas Epic contains a thousand-year epic tradition, history, culture and world view of the Turkic world in itself. Therefore, there are many words unused today in modern Turkic languages, in this epic. Some of these words are only included in the pattern texts, said in a particular situations. One of these words is the word türk. This word used in the historical Turkic languages and classical Turkish literature as a meanings power, strength, strong, beautiful and mature, never seen in Kirghiz Turkish. It is even not pass in other Turkic languages. However, the word türk is used as a common noun with another lexical comprehension in the Manas Epic. In the first episode of the epic, in the Manas section the word türk means great and beautiful. Moreover, in the Semetey Epic which is considered to be the second circle of Manas Epic the word türk means the best. The word türk which means the best is used in the epic form that is describe a hero and which is repeated in the texts of two other masters. The word türk, in this epic form, reflects that the horse is the best of the animals, and the spear is the best of the trees. In our work, this was related to the formation of an unity with the hero's horse and weapon in epics.
Keywords
Manas Epic, Semetey section, the word türk, horse, spear, unity.