SÖZLÜKLERDE GÜVENİRLİK: TÜRKÇE SÖZLÜK’TE BEN, SEN, O, BİZ, SİZ, ONLAR
(RELIABILITY IN DICTIONARIES: BEN, SEN, O, BİZ, SİZ, ONLAR IN TÜRKÇE SÖZLÜK
)
|
Author
|
:
Sami BASKIN
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2017
|
|
Number |
:
6/2
|
|
Page |
:
799-827
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.3851
|
Özet
Sözlükler, insanların kelimelerle ilgili bilgi ihtiyacını karşılayan eserlerdir. Bu yüzden kendilerine başvuran kişilere güvenilir bilgiler sunmalıdır. Güvenilir bilgi ise, sadece doğru bilgi sunmak olarak algılanmamalıdır. Sözlükler birer kelime listesi olduklarından bu listenin belli bir düzen içerisinde hazırlanmış olması da güvenilirliğin kapsamına dâhil edilmelidir. Bu geniş bakış açısı, güvenirliğin biri sözlüksel düzenlemeye, biri de sözlük içindeki bilgilerin tutarlılık ve doğruluğuna ait olmak üzere iki farklı boyutta tanımlamasını da beraberinde getirir. Güvenirlik, sözlüksel düzenleme açısından benzer durumlar için aynı işlemin uygulanmış olmasıdır (tekrar edilebilirlik). Bilgi açısından ise tutarlı ve doğru şeylerin söylenmesidir.
Türkçe Sözlük’ün ihtiva ettiği 92.292 sözün evrenini oluşturduğu bu çalışmada, “Ben, Sen, O, Biz, Siz, Onlar” maddelerinin güvenilir bilgiler sunup sunmadığı araştırılmıştır. Örneklemi oluşturan bu maddelere ait bilgiler, önce belge tarama yoluyla diğer sözlüksel unsurlar içinden seçilmiş ve sistemli bir şekilde bir araya getirilmiştir. Sonra bu maddeler, sözlük bilimi ilkeleri çerçevesinde güvenirlik açısından değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme aynı zamanda iki problem cümlesinin de cevabı niteliğindedir. Bunlar “Türkçe Sözlük’te yazımı aynı olan madde başlarının dizimi tutarlı mıdır?” ve “Türkçe Sözlük’te eşdeğer tanımlar benzer dil bilgisel etiketlere sahip midir?” sorularıdır.
Araştırma sonucunda Türkçe Sözlük’te bulunan “ben, sen, o, biz, siz, onlar” maddelerinde eş adlılık durumu söz konusu olduğunda sözlüğün bütüncül yapısının tüm maddeler için aynı işlemediği görülmüştür. Ayrıca madde içinde verilen dil bilgisel etiketler ile tanımlar arasında bir uyumsuzluk olduğu ve eşdeğer tanımlamalar için farklı dil bilgisel etiketlerin verildiği tespit edilmiştir. Bu yüzden ilgili maddelerin tekrar elden geçirilmesi ve modern sözlük bilimi anlayışına uygun olarak yeniden yazılması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler
Güvenirlik, bütüncül yapı, parçacıl yapı, dil bilgisel etiket, eş adlı kelimeler, sözlüksel düzenleme.
Abstract
Dictionaries are works that meet people's needs for information about words. Therefore, they should provide reliable information to the person who applied to them. Reliable information should not be perceived as providing only correct information. Due to the dictionaries are word lists, their preparing in a certain order should also be included in the scope of reliability. This broad view leads to the definition of reliability in two different aspects, one for lexicological arrangement and the other for consistency and correctness of the information in the dictionary. Reliability is to apply the same process for similar situations in terms of lexicographical arrangements (repeatability). And from the point of knowledge, reliability is to say consistent and correct things.
92.292 words in Türkçe Sözlük (Turkish Dictionary) forms the population of this study in which it is researched whether "ben, sen, o, biz, siz, onlar" provide reliable information or not. The information of these articles which form the sample have first been chosen among the other lexicographical components through document scanning and systematically compiled. Then, these articles have been evaluated within the frame of lexicology principles in terms of reliability. At the same time, this evaluation is also a response to two problem statements. These are the questions such as "Is the sytagm of the headwords which have the same spelling in Türkçe Sözlük consistent?" and "Do the equivalent definitions in Türkçe Sözlük have similar grammatical labels?".
As a result of the research, it has been seen that the macro structure of the dictionary is not the same for all the articles when there is homonymy in the articles "Ben, Sen, O, Biz, Siz, Onlar" in Türkçe Sözlük. It has also been found that there is a discrepancy between the grammatical labels given in the article and the definitions and it has been determined that different grammatical labels are given for equivalent definitions. Therefore, it is necessary to handle the related articles again and rewrite them in accordance with the modern lexicography understanding.
Keywords
Reliability, macro structure, micro structure, grammatical label, homonym, lexicographical arrangeme