KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE
(ON THE ETYMON OF THE KUÇGUNDI "ONION" WORD
)
|
Author
|
:
Label
|
Label
|
|
Type |
:
Other
|
|
Printing Year |
:
2017
|
|
Number |
:
6/4
|
|
Page |
:
2122-2131
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4041
|
Özet
Dįvānü Luġāti’t-Türk barındırdığı diyalektlerin söz varlığı açısından bir derlem sözlüğü olma özelliği taşımaktadır. Kaşgarlı Mahmut 11. yüzyılda Türk dünyasında konuşulan Türkçeyi Dįvānü Luġāti’t-Türk’te ortaya koymuştur. Eserde temel sözcüklerden hayvan isimlerine, özel isimlerden mimariye dair sözcüklere kadar geniş bir yelpazede Türkçenin söz varlığı gözler önüne serilmiştir.
Eserde hem tarihî Türk lehçelerinde hem de çağdaş lehçelerde görebildiğimiz sözcüklerin yanı sıra sadece Dįvānü Luġāti’t-Türk’te tanıklayabildiğimiz sözcükler de bulunmaktadır. Bu tür sözcükler farklı bir şekilde adlandırılmaktadır. Tarihî metinlerde yalnızca bir kez geçen bu sözcükleri ifade etmek için hapax legomenon terimi kullanılmaktadır. Dįvānü Luġāti’t-Türk’te Çiğil söz varlığı içinde gösterilen hapax legomenon sınıfına giren sözcüklerin şekil bilgisi ve köken bilgisi açısından oldukça farklı özelliklere sahip olmalarından ötürü diğer diyalektlerdeki hapax legomenon olarak değerlendirilen sözcüklerden farklı nitelikler taşıdığı görülmektedir.
Bu sözcüklerden biri Dįvānü Luġāti’t-Türk’te Kaşgarlı Mahmut’un Çiğil diyalektinin söz varlığı içerisinde verdiği ve “soğan” anlamına gelen kuçgundı sözcüğüdür. Bu sözcüğün kökeni bilinmemektedir. Çeşitli etimolojik sözlüklerde sözcüğün anlamı verilmiş ancak kökenine dair bir görüş ortaya konulmamıştır. Bu çalışmada kuçgundı sözcüğünün kuç- (kucakla-) fiilinden türediği kanıtlanmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kuçgundı, Dįvānü Luġāti’t-Türk, Çiğil, soğan.
Abstract
The dialectic that Dįvānü Luġāti’t-Türk holds is a dialectical dictionary in terms of vocabulary. Kaşgarlı Mahmut revealed Turkish in Dįvānü Luġāti’t-Türk, which was spoken in the 11th century in Turkish world. In the work, Turkish vocabulary is revealed in a wide range from basic words to animal names, from private names to architectural words.
There are words that we can find both in historical Turkish dialects and in contemporary dialects as well as words that we have found only in Dįvānü Luġāti’t-Türk. These kinds of words are named differently. The hapax legomenon term is used to express these words, which are only once in historical texts. It is seen that the hapax legomenon shown in the Çiğil vocabulary in Dįvānü Luġāti’t-Türk possesses different qualities than the words considered as hapax legomenon in the other dialects because of their very different characteristics in terms of shape and origin information.
One of these words is the word "kuçgundı" in the meaning of "onion" which is given by Çiğil dialect of Kaşgarlı Mahmut in Dįvānü Luġāti’t-Türk. The root of this word is unknown. In various etymological dictionaries, the meaning of the word has been given, but no idea of its origin has been revealed. In this study, it will be tried to prove that the word "kucgundi" is derived from the act of kuç- (hug).
Keywords
Kuçgundı, Dįvānü Luġāti’t-Türk, Çiğil, onion.