TÜRK DİLİNDE DAHA ÇOK ÇABA İSTEYEN DEĞİŞİMLER
(CHANGES THAT REQUIRE MORE EFFORT IN THE TURKISH LANGUAGE
)
|
Author
|
:
Jale ÖZTÜRK
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2017
|
|
Number |
:
6/4
|
|
Page |
:
2182-2208
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4061
|
Özet
Dilin en eski verimlerindeki kelimeler, günümüzdeki şekilleri ile karşılaştırıldığında bu kelimelerin dikkati çeken değişimler geçirdiği göze çarpar. Bir iletişim aracı olarak dil, iletişim işlevini en kısa zaman içinde yerine getirebilmek için az çaba harcama yoluna gider. Ünlü düşmesi, ünlü daralması, ünlü birleşmesi, ünlü incelmesi, ünsüz düşmesi, ünsüz benzeşmesi, ünsüz erimesi, ötümlüleşme, süreklileşme, hece düşmesi gibi ses olaylarının sebeplerini en az çaba yasasına bağlamak mümkündür. Ayrıca morfolojik açıdan bakılınca zaman içinde bazı vazifeli kelimelerin ekleşmesinin sebebi de en az çaba yasası ile izah edebilir. Ancak dilde, oldukça mantıklı gelen bu durumun tersine değişimler de görülmektedir. Yani başlangıçtaki şekline göre kelimenin söyleyişinde daha çok çaba isteyen değişimler de görülebilmektedir. Bu değişimlere ünlü türemesi, ünlü genişlemesi, ünlü kalınlaşması, ünsüz türemesi, ünsüz ikizleşmesi gibi ses olayları örnek verilebilir. Bu fonetik değişimler yanında morfolojik olarak bazı değişimlerde de en az çaba yasasının tersine bir durum veya en çok çaba yasası olarak adlandırılabilecek durumun örneklerini görülmektedir. Ek yığılması, bağlayıcı ünlünün ek ünlüsü durumuna gelmesi, birden fazla ekin birleşerek tek ek işlev için kullanılmaya başlaması gibi değişimler morfolojik örnekler olarak gösterilebilir.
Bu çalışmada Türkiye Türkçesinde en az çaba yasasının tersine özellik gösteren değişimler tespit edilerek, bu durumun sebepleri üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler
En az çaba yasası, en çok çaba yasası, ünlü türemesi, ünsüz türemesi, ek yığılması.
Abstract
The words from the earliest data of the Turkish language are striking in that they have undergone significant changes when comparing them to their current forms. Language, as a communication tool, chooses the path with least amount of effort to be able to fulfill the communication function as soon as possible. It is possible to link the sound changes such as vowel deletion, vowel restriction, apophony, vowel narrowing, consonant deletion, consonant harmony, consonant loss, voicing, assonance and haplology to the law of least effort. Also, from a morphological point of view, we can explain the reason for some words' transformation into affixes over time with the law of least effort. However, the changes in contrast with this situation, which seems quite logical, are also seen in the language. In other words, the change that requires more effort to pronounce a word compared to its initial form may also be seen. These changes can be exemplified by sound changes such as epenthesis, vowel extension, vowel backing, excrescence, consonant gemination. Besides these phonetic changes, morphologically in some changes we see the examples of situations that are in contrast with the least effort law or the situations which can be called as the most effort law. Changes such as morphologic pleonasm, changing of connector vowel into suffix vowel, merging of more than one suffix to be used as one suffix can be seen as morphological examples.
In this study, the changes in contrast with the least effort law in the Turkish language spoken in the Republic of Turkey will be identified, and the reasons for this situation will be contemplated upon.
Keywords
Least effort law, most effort law, epenthesis, excrescence, pleonasm.