CENGİZNAME ELYAZMALARININ DİLİ ÜZERİNE
(ON THE LANGUAGE OF CHINGGIS-NÂMA MANUSCRIPTS
)
|
Author
|
:
Bilal YÜCEL
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2018
|
|
Number |
:
7/1
|
|
Page |
:
53-68
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4153
|
Özet
Cengiz Han’ın efsanevi hayatını ve soyağacını anlatan eserler “Cengizname” adıyla meşhur olmuştur. Cengizname elyazmaları kütüphanelerde Defter-i Çiŋgiz-nāme, Dāstān-ı Nesl-i Çiŋgiz Ḫān, Ceŋgiz-nāme, Ḳıṣṣa-yı Çiŋgiz Ḫān, Şecere-yi Çiŋgiz Ḫān, Moŋġoldıŋ Kupiya Sejiresi... gibi değişik adlarla yer almaktadır. Türkiye dışındaki kütüphanelerde kırktan fazla elyazması bulunan ve en eskisi 16. yüzyılda yazılmış veya kopya edilmiş olan Cengizname elyazmalarının dili için bilim dünyasında “Volga-Tatar edebî dili, Doğu Türkçesi, Çağatayca, Eski Özbekçe” gibi terimler kullanılmıştır. Ancak, tarihî lehçelerle ilgili yeni araştırmaların ışığında konunun daha geniş bakış açısıyla ele alınması gerekmektedir.
Bu makalede, Cengizname’nin Türk Dili içindeki yerini belirlemek amacıyla tanınmış elyazmalarındaki ses ve şekil bilgisi özellikleri değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Cengizname, Çağatay Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Türk dili, Türkçe.
Abstract
The works that tells Chinggis Khan’s legendary life and family tree have become famous with the name of “Chinggis-nâma”.
Chinggis-nâma manuscripts appear in the libraries with various names such as Defter-i Çiŋgiz-nāme, Dāstān-ı Nesl-i Çiŋgiz Ḫān, Ceŋgiz-nāme, Ḳıṣṣa-yı Çiŋgiz Ḫān, Şecere-yi Çiŋgiz Ḫān, Moŋġoldıŋ Kupiya Sejiresi... For the language of Chinggis-nâma manuscripts, more than forty manuscripts of which are present in the libraries outside Turkey and the oldest of which was written up or copied in 16th century, some terms such as “Volga-Tatar Literary Language, East Turkish, Chagatai, the Old Uzbek Language have been used. However, it is necessary to take a broader view of the subject in the light of recent research on historical dialects.
In this article, the characteristics of phonetic and morphology in well-known manuscripts are evaluated in order to determine the place of Chinggis-nâma in Turkish Language.
Keywords
Chinggis-nâma, Chagatay Turkish, Kipchak Turkish, Turkish language, Turkish.