BATI TRAKYA - İSKEÇE VE GÜMÜLCİNE AĞIZLARINDA İKEN ZARF FİİL EKİNİN KULLANIM ÇEŞİTLİLİĞİ ÜZERİNE
(A STUDY ON THE VARIED USE OF ADVERBIAL PARTICIPLE “İKEN” IN THE DIALECTS OF WESTERN THRACE – XANTHI AND KOMOTINI
)
|
Author
|
:
Label
|
Label
|
|
Type |
:
Other
|
|
Printing Year |
:
2018
|
|
Number |
:
7/3
|
|
Page |
:
1573-1591
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4221
|
Özet
Türkçede zarf-fiil eklerinin eski dönemlerden beri kalıplaştığı ve yapım eki gibi kullanıldığı bilinmektedir. Bu eklerin kural dışı olarak durum ekleriyle kalıplaştıkları da görülen bir ses özelliğidir. Ek fiilin zarf-fiil şekli olarak çekimli fiiller ve isim soylu kelimelerden geçici zarflar oluşturan iken, diğer zarf-fiil eklerinden farklı olarak, doğrudan fiil tabanları üzerinde kullanılamamakta ancak ek-fiil (i-) yardımıyla çekimli fiiller ve isim soylu sözcüklere eklenerek şekil ve kullanım bakımından özel bir durum arz etmektedir. Türkiye Türkçesi yazı dilinde, başta geniş zaman [(-A/-I)r, -mAz)] olmak üzere, çeşitli zaman eklerine (-mIş, -yor, -AcAk) ve bazı isimlere (i-/y)ken biçimiyle eklenerek ünlü uyumu dışında kalan bu özel zarf-fiil eki, ağızlarda -kan/-ken biçimiyle uyuma girmiştir. Bu çalışmada kökeni ve kullanım alanına ilişkin çok çeşitli fikirlerin öne sürüldüğü iken zarf-fiil ekinin İskeçe ve Gümülcine ağızlarındaki durumu ele alınacaktır. Bölgede ek-fiilin zarf-fiili olan iken şeklinin pek çok allomorfu vardır. Bölge ağızlarında kullanılan bu zarf-fiil ekinin varyantları, aynı zamanda ölçünlü dil ve Anadolu ve Trakya ağızlarının geneliyle karşılaştırılmaya çalışılmıştır. Hem yapısal hem de anlamsal olarak farklı kullanımları ihtiva eden bu yapılar bölge ağızlarının zenginliği hakkında ipuçları vermesi açısından önemlidir.
Anahtar Kelimeler
Türkçe, Zarf-fiil, Ağız, İskeçe ve Gümülcine.
Abstract
It is known that the adverbial participle suffixes in Turkish have been used as fixed phrases since ancient times and are used as derivational suffixes. It is also a phonological feature of those suffixes to exceptionally form idiomatic participles with case markers. The suffix –iken forms adverbs when added to inflected verbs and nominal roots. Different from other adverbial participles, it cannot be directly added to verb bases. It has also a special feature in terms of shape and usage when added to substantive verbs. In written Turkish, when added to the words after various tense suffixes (-mIş, -yor, -AcAk) and particularly after the Turkish aorist tense suffix [(-A/-I)r, -mAz)], this special adverbial suffix normally takes the form of (i-/y) ken regardless of vowel harmony. as is the same with the noun roots; however, it takes the form of -kan/-ken in dialects of Turkish in harmonization with the word or the last suffix. This study deals with the place of adverbial participle suffix iken in the dialects of Xanthi and Komotini. There are a good number of allamorphes of -iken in the region. Variants of this adverb-verb suffix used in the region dialects have also been tried to be compared with the writing language and Anatolian and Thracian dialects in general. These structures, which include both structurally and semantically different uses, are important in terms of giving clues about the richness of the region's dialects.
Keywords
Turkish, Adverbial Participle, Dialect, Xanthi and Komotini.