FETHALİ KAÇAR’IN ÇAĞATAY TÜRKÇESİ SÖZLÜĞÜNÜN SÖZCÜK BİLİMİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
(EVALUATION OF THE FETHALİ KACHAR'S CHAGATAI TURKISH DICTIONARY IN TERMS OF VOCABULARY
)
|
Author
|
:
Farhad RAHİMİ
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2018
|
|
Number |
:
7/3
|
|
Page |
:
1472-1499
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4277
|
Özet
Kuzey-Doğu Türkçesinin ikinci dönemi olan Çağatay Türkçesi, Doğu Türklerinin 15. yüzyılın başlarından 20. yüzyılın başlarına kadar kullanılmaya devam eden yazı dilidir. Nevāyí'nin ölümünden sonra, onun eserlerinin kolayca okunması için, İslam dünyasının her bir köşesinde çeşitli sözlükler yazılmaya başladı. Genellikle Osmanlı İmparatorluğu, İran, Azerbaycan, Hindistan ve Türkistan'da yazılan ve Türk dilinin tarihî gelişimi için çok büyük bir değere sahip olan bu sözlükler bir sözlükçülük ekolü oluşturmuştur. İran sahasında da ‘Alí Şír Nevāyí'nin eserlerini anlamak üzere birçok Çağatay Türkçesi sözlüğü düzenlenmiştir. Bunlardan bir tanesi Fetģ-‘Alí Bin Kelb-‘Alí Bin Mürşid Ķulı Bin Fetģ-‘Alí Ķacar-ı Ķazvíní tarafından 1861'de İran'da yazılmış ve Çağatay Türkçesi-Farsça bir sözlük olan Luġat-ı Etrākiyye'dir. Bu çalışmada inceleme konumuz olan sözlüğün sözcük bilimi açısından özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Başvurulan eserlerin sayfa numarası genellikle yay ayraç içinde bulunan ilk sayıyla, yayınlarda verilen beyit veya bölüm numarası ise ikinci sayıyla belirtilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Çağatay Türkçesi, Çağatay Türkçesi Sözlükleri, Nevāyí, Sözcük Bilimi, Fethali Kaçar, Luġat-ı Etrākiyye, İran, 19. yüzyıl.
Abstract
Chagatai Turkish, the second period of the North-East Turkic language, is a writing language that the Eastern Turks continue to use from the beginning of the 15th century until the beginning of the 20th century. After Nevāyí's death, various dictionaries began to be written on every corner of the world of Islam, so that his works could easily be read. These dictionaries, written mostly in the Ottoman Empire, Iran, Azerbaijan, India or Turkestan and having a great value for the history of Turkish language development have created a lexicographical schools. Also in the Iran field many Chagatai Turkish dictionaries were arranged to understand the works of ‘Alí Şír Nevāyí. One of them was Luġat-ı Etrākiyye, written by Fetģ-‘Alí Bin Kelb-‘Alí Bin Mürşid Ķulı Bin Fetģ-‘Alí Ķacar-ı Ķazvíní in 1861 in Iran and is a Chagatai Turkic-Persian dictionary. In this study, it has been attempted to reveal the characteristics of the dictionary we want to study in terms of lexical features. The page number of the submitted works is usually indicated by the first number in brackets, the number of couplets or sections given in publications is indicated by the second number.
Keywords
Chagatai Turkish, Chagatai Turkish Dictionaries, Nevāyí, Lexicology, Fethali Kachar, Luġat-ı Etrākiy