HALAÇLARIN MENŞEİ
(ORIGIN OF THE KHALAJS
)
|
Author
|
:
Hasan BAYBURTLUOĞLU
- Mehmet TEZCAN
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2019
|
|
Number |
:
8/1
|
|
Page |
:
632-654
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4464
|
Özet
Halaçlar üzerine Oğuz Kağan Destanı’nın Uygurca ve Farsça metinlerinden bilgiler elde etmekteyiz. Bilhassa X-XIV. yy. İslâm coğrafyacıları ve âlimleri söz konusu kavim üzerine bilgiler sunmuştur. Ayrıca nümizmatik bulgular da bizi aydınlatan önemli kaynaklardır. Söz konusu kaynaklarda Halaçlar, “Kalaç, Halaç, Hılcî, Halacî” şeklinde geçmektedir. Yaşadıkları coğrafi bölge ise Tohâristan olarak gösterilmektedir. Halaçlar, Amuderya’nın güneyine erken inen Türk toplulukları arasındadır. Amuderya’nın güneyinde ilk olarak VII. yy.’ın son çeyreğinde Samingan vilayetinde bulunan iki Baktriya vesikasında isimleri “Xalaso” şeklinde geçmektedir. Çin yıllıklarında ise (Xin-Tangshu) aynı bölgede “Hedaluozhi”-“Gedaluozhi” isimleri ile belirirler. Amuderya’nın güneyinde elde edilen Brahmice yazılı sikkelerde “Hitivira Kharalaca” yani “Halaç İlteberi” yazılı paralar vesilesiyle izleri sürülebilmektedir. Menşeleri üzerine çeşitli görüşler vardır. Özellikle onların Karluklarla aynı kavim oldukları ve Eftalitlerin kalıntısı oldukları üzerine sunulan bilgiler önem ihtiva eder. Bu görüşlerden başka onların, Oğuzlara mensup olduğunu belirten tarihçiler de vardır.
Anahtar Kelimeler
Halaç, Karluk, Eftalit, Oğuz, Baktriya.
Abstract
In the texts of the Oghuz Kagan Epic in Uyghur and Persian there are information about the Khalaj. In particular, Islamic geographers and scholars among 10th and 14th centuries gave information about the tribe in question. In the mentioned sources, Khalajs are in the form of “Khalach, Khalaj, Khilji, Khalaji.” Khalajs were among first Turkic groups living in Tokharistan region. The word “Khalaj” was first used in the last quarter of the 7th century in the two Bactrian documents in the Samangan province in the south of Amu Darya. The name “Khalaj” is in the form of “Xalaso” in the Bactrian documents. They are identified with the names “Hedaluozhi”-“Gedaluozhi” in Xin Tangshu, the Chinese source. They are called "Hitivira Kharalaca" on the coins in Brahmi. There are various opinions on the origins of the Khalaj. In particular, the information provided on that they are the same as the “Karluq” tribe and that they are the remains of the Ephthalites are of great importance. Apart from these views, there are historians who stated that they belonged to the “Oghuz.”
Keywords
Khalaj, Karluq, Ephthalite, Oghuz, Bactria.