MİZAHİ KAHRAMANIN DOĞUŞU: ÖMER SEYFETTİN’İN ‘EFRUZ BEY’İ
(BIRTH OF COMIC HERO: ÖMER SEYFETTIN’S EFRUZ BEY
)
|
Author
|
:
Ayşe DEMİR
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2019
|
|
Number |
:
8/1
|
|
Page |
:
392-404
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4476
|
Özet
Ömer Seyfettin; Ahmet Mithat Efendi, Samipaşazade Sezai ve Halit Ziya ile birlikte Türk hikâyesinin gelenekselden moderne yönelişini temsil eden, kurucu isimleri arasında yer alır. Bu yönelişi temsili, sadece kurgusal niteliklerde değil hikâyelerinin konu yelpazesinde de kendisini göstermektedir. İçerik itibarıyla tarihsel olandan güncele ve evrensele uzanan konular, yazarın hem edebî hem de toplumsal kaygılarını gözler önüne serer. Ömer Seyfettin’in hikâye yazarlığı bu açıdan salt sanata dair kaygılarla şekillenmez. Üyesi olduğu toplum ve çağ, yaşadığı coğrafyanın meseleleri edebî dünyasının içeriğine sızar. Ömer Seyfettin, Türk okurun karşısına sadece olumlu örneklerle çıkmaz. Bu ideal tablonun karşısında, Tosun Bey (Ferman), Muhsin Çelebi (Pembe İncili Kaftan) gibi ideal kahramanlara tezat teşkil eden olumsuz temsiller vardır. Bu karşıtlığın en çarpıcı örneklerinden biri ise Efruz Bey’dir. İsminin yaptığı çağrışımdan ötürü Bihruz’la (Araba Sevdası) aynı bağlamda değerlendirilebilecek bu kahraman, mizahın da yardımıyla döneme ve zihniyetlere getirilen eleştirinin ana hedefi olur. “Hürriyete Layık Bir Kahraman”, “Açık Hava Mektebi”, “Tam Bir Görüş”, “Bilgi Bucağında”, “İnat”, “Sivrisinek”, “Asilzadeler” gibi hikâyelerin kahramanı Efruz’la birlikte yazar, farklı çevrelerin, insanların, fikirlerin eleştirisini yapma, zaman zaman da bunları yerme imkânı bulur.
Çalışmada bu bağlamda değerlendirilecek olan hikâye ise Efruz Bey’in doğumunu simgeleyen “Hürriyete Layık Bir Kahraman”dır. Asıl adı Ahmet olan kahraman, metinde ismini kendi iradesi ve sözlüklerin yardımıyla Efruz olarak değiştirir. Sembolik bir doğuşu simgeleyen bu seçimle Ömer Seyfettin, Efruz’u kendinden önce, yine mizahi eleştirinin hedefi sayılan diğer kahramanlar zincirine bağlar. Kendinden öncekilerden ayrılan tarafı ise sadece kültürel ve gündelik hayattaki alafranga yaklaşımıyla değil siyasi eleştiri yapmaya da imkân veren çerçevede çizilmesidir. Ömer Seyfettin, sadece kahramanını değil onun bir ayna vazifesiyle yansıttığı diğer çevreleri de eleştirir. Efruz Bey hikâyeleri bu anlamda satirin boyutlarını genişleten, kahramanla sınırlı kalmayan bir mizahı işaret eden kurgulardır. Bu anlamda kendinden sonra gelecek benzerlerine de örnek teşkil etmektedir.
Anahtar Kelimeler
Türk hikâyesi, Ömer Seyfettin, Efruz Bey, mizah, satir, Hürriyete Layık Bir Kahraman.
Abstract
Ömer Seyfettin is one of the founding names of Turkish short story. Like Ahmet Mithat Efendi, Samipaşazede Sezai, Halit Ziya, he represents the change of Turkish short story from traditional into modern. This representation of change manifests itself not only in fictional characteristics but also in range of subjects. In terms of content subjects that evolve from historical into contemporary, universal unfold literary and social concerns of the writer. His writership does not solely shaped by artistic concerns. The society and era he belongs also penetrates his literary world just like geographic issues. Ömer Seyfettin does not always depict positive examples. Against this ideal scene there are contrast characters. The most conspicuous example for this contrast is Efruz Bey. His name bears resemblance to Bihruz (in Araba Sevdası). For that reason he can be evaluated in the same context. He becomes target for criticism of the age and mindset of the era with the help of humour. Author finds an opportunity to criticise and vilify different communities, people, ideas through Efruz, the hero of stories “Hürriyete Layık Bir Kahraman”, “Açık Hava Mektebi”, “Tam Bir Görüş”, “Bilgi Bucağında”, “İnat”, “Sivrisinek”, “Asilzadeler”.
In this paper, another story that will be evaluated is “Hürriyete Layık Bir Kahraman”. It symbolizes the birth of Efruz Bey. His real name is Ahmet and the hero changes his name into Efruz by his own will and with the help of dictionaries. This choice stands for a symbolic birth. By means of this Ömer Seyfettin adds Efruz Bey to the chain of heroes at the target of hummorous criticism. What makes him different from previous ones is his being portrayed in a frame that enable us making political criticism apart from his European attitude in cultural and daily life. Ömer Seyfettin criticizes both Efruz Bey and different parts of the society he reflects. Efruz Bey stories not only expand the dimension of satire but also indicate humour that is not bounded by a single hero. In this respect he stands as an example for the future heroes.
Keywords
Turkish short story, Ömer Seyfettin, Efruz Bey, humour, satire, Hürriyete Layık Bir Kahraman.