TARAMA SÖZLÜĞÜ’NDE TÜRKÇE DİNÎ TERİMLER
(THE RELIGIOUS TERMS IN THE SCANNING DICTIONARY
)
|
Author
|
:
Label
|
Label
|
|
Type |
:
Other
|
|
Printing Year |
:
2019
|
|
Number |
:
8/3
|
|
Page |
:
1402-1436
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4566
|
Özet
Yeni benimsenmiş dinlerin Türkçede yol açtığı değişiklikler önemli bir yer tutmaktadır. Bunlar, yeni kelime ve terimleri Türkçeye dâhil ederken dilin bünyesinde bulunan bazı kelimelerin de önce kullanım sahasının daralmasına daha sonra da kullanımdan düşmesine neden olur. Böylelikle Türkçe bazı kelimeler inancın etkisiyle ölü kelimeler tanımına dâhil edilir.
Önce yeni inanca ait kelimelere Türkçe karşılıklar bulunur. Zamanla yeni benimsenen dinin sunduğu kelime ve tanımlar ağır basar. Dinî terimlere Türkçe kelimeler bulmak Uygur ve Karahanlı Dönemlerinde daha yoğunken sonraki dönemlerde bu durum etkisini kaybetmiştir. Dinî terminoloji sonraki yüzyıllarda dile olan hâkimiyetini hissettirse de Eski Oğuz Türkçesi ve Osmanlı Türkçesinde Türkçe dinî terimler kullanılmaya devam etmiştir. Çalışmamızda kaynak aldığımız Tarama Sözlüğü, 13-19. yüzyılları arasında yazılmış eserlerin taranmasıyla oluşturulmuştur. Sözlükteki tanıklarda dinî terimlerin Türkçe karşılıklarının çokluğu dikkat çekecek ölçüdedir. Dinî kelime ve terimlerin Türkçe karşılıkları belirlenip örnekleriyle birlikte çalışmamıza alındı. Çalışmanın yabancı kelimelere Türkçe karşılıklar bulunmasına dair yapılacak art zamanlı incelemelere katkı sağlayacağı düşüncesindeyiz.
Anahtar Kelimeler
Dinî terimler, Tarama Sözlüğü, Türkçe karşılık, inanç, Eski Oğuz Türkçesi.
Abstract
Changes caused in Turkish by religions that had recently been adopted within the historical process of Turkish have an important place. They restricted the use area of some words within the body of the language first and then abolished their use while including new words and terms in Turkish. Thus, some Turkish words were included in the definition of dead words under the influence of faith.
At first, Turkish equivalents were found for the words of the new faith in the belief system. The words and definitions presented by the recently adopted religion had a strong influence in the course of time. Finding Turkish words for religious terms was more intense in the Uighur and Karakhanid periods; however, this condition began to lose its influence in the following periods. Although the foreign religious terminology dominated the language in the following centuries, Turkish religious terms continued to be used in the Old Oghuz Turkish and Ottoman Turkish. The Scanning Dictionary used as a reference in the present study was created by reviewing the works that had been written between the 13th-19th centuries. In the witnesses in dictionary, the abundance of the Turkish equivalents of religious terms is remarkable. These Turkish equivalents of religious terms and words were determined and then included in the present study with their examples. It is believed that the study would contribute to diachronic reviews to be conducted for finding Turkish equivalents to foreign words.
Keywords
Religious terms, Scanning Dictionary, Turkish equivalents, belief, Old Oghuz Turkish.