OSMANLI DÖNEMİ TÜRK SÖZLÜKÇÜLÜĞÜNÜN KEŞFEDİLMEMİŞ BİR ÖRNEĞİ: OSMANZÂDE AHMED TÂİB’İN MİR’ATÜ’L-MÜŞKİL ADLI BİLİNMEYEN ESERİ
(AN UNDISCOVERED SAMPLE OF TURKISH LEXICOGRAPHY IN OTTOMAN PERIOD: AN UNKNOWN WORK OF OSMANZÂDE AHMET TÂIB TITLED MİR’ATÜ’L-MÜŞKİL
)
|
Author
|
:
Serkan ÇAKMAK
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2019
|
|
Number |
:
8/3
|
|
Page |
:
1337-1354
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4591
|
Özet
Osmanlı döneminde Türkçe kelimelerin madde başı yapıldığı ikinci lügat bugüne kadar keşfedilmemiş Mir’atü’l-Müşkil adlı sözlüktür. Sözlük, bu yönüyle yanlış olarak Osmanlı döneminin ilk etken karakterli sözlüğü olarak bilinen Şeyhülislam Mehmed Esad Efendi’nin Lehcetü’l-Lügat adlı eserinden de önce gelir. Türkçe-Arapça-Farsça üç dilli bir sözlük olarak tertip edilen eser, on yedinci yüzyılın ünlü şairi Osmanzâde Ahmed Tâib’in kaleminden çıkmıştır. Yaşadığı dönemde “reîs-i şâirân” unvanıyla anılan Osmanzâde Ahmed Tâib’in müellefatı arasında bu isimle bir sözlüğün bulunduğuna kaynaklarda rastlanmamıştır. Mir’atü’l-Müşkil, Osmanlı dönemi Türk sözlükçülüğünün ikinci etken sözlüğü olması yanında Osmanzâde Ahmed Tâib’in bilinmeyen eseri olarak da önem arz eder.
Gerek Türk dili gerekse Türk edebiyatı tarihi açısından kıymeti yüksek olan Mir’atü’l-Müşkil ilk kez bu çalışmayla tanıtılmıştır. Makalede eserin adı, müellifi, telif tarihi, nüshası, düzenlenişi ve Türkçe söz varlığı hususunda bilgiler verilmiş ayrıca eserin mukaddimesinin yazı çevirimi sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Osmanzâde Ahmed Tâib, Mir’atü’l-Müşkil, Sözlük, Osmanlı Türkçesi.
Abstract
The second dictionary in which Turkish words were made headwords in the Ottoman period is an undiscovered dictionary titled as Mir’atü’l-Müşkil. In this sense, the dictionary predates the work of Mehmed Esad Efendi titled Lehcetü’l-Lügat which is known as the first active dictionary of the Ottoman period. The work which was organized trilingual as Turkish-Arabic-Persian was written by the famous poet of seventeen century, Osmanzâde Ahmed Tâib. Among the written works of Osmanzâde Ahmed Tâib who is known as “reîs-i şâirân” in his period, there weren’t any dictionaries with this name in the sources. Mir’atü’l-Müşkil is important since it is the second active dictionary of Turkish lexicography in the Ottoman period as well as being an unknown work of Osmanzâde Ahmed Tâib.
Mir’atü’l-Müşkil which is quite valuable for Turkish language and Turkish literature history was introduced the first time with this research. Information on the name of the work, its writer, copyright date, copy, editing and Turkish vocabulary were included in the article and the transcription of the work’s introduction was presented.
Keywords
Osmanzâde Ahmed Tâib, Mir’atü’l-Müşkil, Dictionary, Ottoman Turkish.