il-, èlt-, ilen- FİİLLERİ VE BU FİİLLERDEN TÜRETİLEN KELİMELER ÜZERİNE
(ON THE VERBS OF il-, ėlt-, ilen- AND WORDS DERIVED THESE VERBS
)
|
Author
|
:
İmdat DEMİR
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2015
|
|
Number |
:
4/2
|
|
Page |
:
564-583
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.468
|
Özet
Türkçe, ekler vasıtasıyla sayısız türetmelerin elde edilmesi açısından kavram zenginliğine sahip dillerden biridir. il- fiili de böyle bir zenginliğe erişmiş olan fiil köklerindendir. Kelime, kök olarak bugün Anadolu ağızlarında yaşamaktadır. İlk kez Eski Uygurcada tanıklanan il- fiilinin hem tarihî hem de yaşayan Türk lehçelerinde işlek bir kullanıma sahip olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte il- fiili hem fonetik hem anlam açısından èlt- ve ilen- fiilleriyle benzerlik göstermekte, dolayısıyla bu kelimelerin menşei de bir köke dayanmaktadır. Bu çalışmada Tarihî Türk yazı dillerinden Türkiye Türkçesi ve ağızlarına kadar il-, èlt- ve ilen- fiilleriyle ilgili olduğu düşünülen kelimeler üzerinde durulacak, ayrıca tereddütlü kelimeler üzerinde tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Türkçe, il-, èlt- ve ilen- fiilleri, etimoloji, Tarihî Türk Lehçeleri, Türkiye Türkçesi Ağızları.
Abstract
Turkish is one of the languages that have conceptual richness thanks to the ability of acquiring innumerable derivation. Verb il- is among the verb stems which has achieved such a richness. The word lives in Anatolian dialects as a stem. Firstly seen in Old Uighur, verb il- is known to have a productive use both in historical and in modern Turkish dialects. Besides, this verb shows similarity with èlt- and ilen- verbs with regards to phonetics and semantics, therefore these verbs have their origins in il-. This study will dwell on the vocabulary, which are thought to be relevant with il-, èlt- and ilen- verbs, until Turkish, among the historical Turkish literary languages, Turkish dialects and will discuss the uncertain vocabulary.
Keywords
Turkish, il-, èlt- and ilen- verbs, etymology, historical Turk Dialects, Turkish dialect.