IŞIK VE ATEŞ KAVRAM ALANLARININ ORTAK KÖKÜ *YA- VE TÜREVLERİ
(COMMON ROOT OF THE LIGHT AND FIRE CONCEPTS AREAS *YA- AND DERIVATES
)
|
Author
|
:
Duygu YAVUZ ÖZ
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2020
|
|
Number |
:
9/1
|
|
Page |
:
1-25
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4682
|
Özet
Türkoloji’nin önemli çalışma alanlarından biri olan anlam bilgisi dilin söz varlığını, anlam çeşitliliklerini, o dil konuşurlarının ilgili kavramları algılama biçimlerini ortaya koymayı amaçlar. Bu çalışmada; insan hayatının beslenme, barınma, ısınma, aydınlanma gibi temel ihtiyaç alanlarını karşılayan ve geniş bir sözcük kadrosuna sahip olan ışık ve ateş kavramları üzerinde durulmuştur. Doğu Türklük sahasında 15. yüzyıla kadar yazılmış 70 eserin taranması sonucu söz konusu kavram alanlarına ait sözcüklerin dayandığı en temel kökün *ya- olduğu görülmüştür. Ad ve eylem kategorisindeki birçok sözcüğün tabanı olan *ya-; metinlerde bu hâliyle tespit edilememiş olsa da yak-, *yal, yal-, yan-, yar-, *yaş, *yaş- sözcüklerinin varlığı bu kökü doğrular niteliktedir. Çalışmanın giriş bölümünde *ya- kökü hakkında değerlendirmelere ve bu kavram alanları üzerinde yapılmış önceki çalışmalara yer verilmiş; inceleme bölümünde *ya- kökü ve türevleri tarihî dönem metinlerinden örnek satırlar verilmek suretiyle ses, şekil, anlam özellikleri bakımından ele alınmış; sonuç bölümünde ise çalışmada elde edilen veriler değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Işık, ateş, kavram alanı, anlam bilgisi, *ya-.
Abstract
Semantic, which is one of the important fields of study of Turcology, aims to reveal the vocabulary of the language, the diversity of meaning, and the ways in which the language speakers perceive the relevant concepts. In this study, the concepts of light and fire, which meet the basic needs of human life such as nutrition, housing, warming and enlightenment, have a wide vocabulary. As a result of the screening of 70 works written in the field of Eastern Turkish until the 15th century, it was found that the most fundamental root used for meeting these concepts was *ya-. * Ya-, which is the root of many words in the name and action category; the existence of the words yak-, *yal, yal-, yan-, yar-, *yaş, *yaş- confirms this root even though it could not be determined in the texts. In the introduction section of the study, evaluations about the *ya- and previous studies on these concept areas were included; in the review section, *ya- and its derivatives are discussed in terms of phonetic, morphologic and semantic characteristics by giving sample lines from historical texts; in the conclusion section, the data obtained from the study were evaluated.
Keywords
Light, fire, conceptual field, semantic, *ya-.