TANTRİK TÜRK BUDİZMİ’NDE MANTRA VE DHĀRAṆĪ KAVRAMLARI ÜZERİNE
(ON THE CONCEPTS OF MANTRA AND DHĀRAṆĪ IN TANTRIC TURK BUDDHISM
)
|
Author
|
:
HASAN İSİ
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2020
|
|
Number |
:
9/2
|
|
Page |
:
500-514
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4714
|
Özet
Tibet Budizmi, temeli Tibet coğrafyasında atılan ancak zamanla Çin ve Hindistan gibi ülkelere ulaşan Budizm’in Vajrāyana mezhebine dayanan bir öğretidir. Budizm’e tepki olarak Bön dini ile Şamanist unsurların sentezlenmesi sonucu ortaya çıkan Tibet Budizmi, kökeni Buda’ya mal edilen konuşmalardan oluşan Tantra’lara önem vermektedir. Tantrik Budizm, Ezoterik Budizm ya da Gizli Budizm olarak da bilinen Tibet Budizmi, törenlere, sembollere ve dualara önem veren bir anlayışa sahiptir. Tibet Budizmi, Budizm’e büyü formüllerini tanıtmıştır. Budizm’i büyü yönünden zenginleştiren türler, mantra ve dhāraṇī’lerdir. Büyü formülü olarak bilinen bu metinler, Budist sūtralar içerisinde yer alarak uzun yaşam, yeniden doğum, huzur ve sağlık gibi vaatlerde bulunarak inanırlarını rahatlatmaktadır. Tantrik Türk Budizmi ise, Uygurların Yüan hanedanlığı döneminde Tibet Budizmi temelli ortaya koydukları Tantracı Budist anlayışa karşılık gelmektedir. Tibet Budizmi’nin en önemli kavramlarından biri olan Tantra anlayışıyla büyü formüllerine yönelen Uygurlar, 13-14. yüzyıllarda bu sahaya ağırlıklı olarak Tibetçeden çevirdikleri dinî eserlerle katkıda bulunmuşlardır. Bu sahaya ait metinler arasında, en bilinenleri bu çalışmanın da kaynağını oluşturan Uṣṇīṣa Vijayā Dhāraṇī Sūtra ve Sitātapatrādhāraṇī adlı metinlerdir. Bu çalışmada, bu metinler yoluyla Budizm’in büyü yönünü göstermede somut bir delil olan mantra ve dhāraṇī kavramlarının görünümlerine örnek metinler yoluyla yer verilerek bu terimlerin vaat ettikleri yaşam biçimi doğrultusunda sahip oldukları dinsel değer belirlenmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Tibet Budizmi, Tantrik Türk Budizmi, mantra, dhāraṇī, Eski Uygur Türkçesi.
Abstract
Tibetan Buddhism is a doctrine that is based on the Vajrāyana of Buddhism, whose foundation was laid in Tibetan geography but eventually reached countries such as China and India. Tibetan Buddhism, which emerged as a result of the synthesis of Bon religion and Shamanist elements in response to Buddhism, attaches importance to tantras composed of speeches whose origin is attributed to Buddha. Tibetan Buddhism, also known as Tantric Buddhism, Esoteric Buddhism, or Secret Buddhism, has an understanding that attaches importance to ceremonies, symbols and prayers. Tibetan Buddhism introduced the formulas of magic to Buddhism. The species that enrich Buddhism in terms of magic are mantras and dhāraṇīs. These texts, known as the magic formula, take place in Buddhist sūtra and make their believes comfortable by promising long life, rebirth, peace and health. Tantric Turk Buddhism, on the other hand, corresponds to the Tantric Buddhist understanding that the Uyghurs put forward based on Tibetan Buddhism during the Yuan dynasty. One of the most important concepts of Tibetan Buddhism, the Tantra understanding, Uyghurs who turn to formulas, 13-14. century, mainly contributed to this field with religious works translated from Tibetan. Among the texts of this field, the most well-known texts are Uṣṇīṣa Vijayā Dhāraṇī Sūtra and Sitātapatrādhāraṇī which are the source of our study. In this study, the views of the concepts of mantra and dhāraṇī, which are concrete evidence to show the magic direction of Buddhism through these texts, have been tried to determine the religious value of these terms in line with the promised life style.
Keywords
Tibetan Buddhism, Tantric Turk Buddhism, mantra, dhāraṇī, Old Uyghur Turkic.