İSMAİL BEY GASPIRALI’NIN TERCÜMAN GAZETESİ MATBAASINDA BASILAN BİR HİKÂYE: ÇOBAN KIZ
(A STORY PUBLISHED IN TERCUMAN PUBLISHING HOUSE BY ISMAIL BEY GASPRINSKI’S: THE SHEPHERD GIRL
)
|
Author
|
:
Elvina ER
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2020
|
|
Number |
:
9/3
|
|
Page |
:
1050-1066
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4753
|
Özet
XIX. yüzyılın sonu XX. yüzyılın başı, Rusya Türklerinin tarihinde fikirsel, kültürel ve toplumsal hayatlarındaki gelişmeler açısından çok önemlidir. Türk dünyası bu dönemde pek çok aydın yetiştirmiştir. Bu aydınlardan bazılarının hayatları ve yaşadıkları dönemlerde Rusya Türklerinin medenî gelişmesine katkıları henüz yeterince bilinmemektedir. Bu aydınlardan biri de Mehmetşah Akçurin’dir. Akçurin bahsedilen dönemde Kırım ve İdil-Ural sahası Türklerinin siyasi ve kültürel hayatında yenilik taraftarı faaliyetlerde bulunarak yıllarca Tercüman gazetesinin sekreterliğini yürütmüş, aralarında birçoğu usul-i cedid okullarında okutulmak üzere hazırlanmış ders kitaplarının yanı sıra küçük çapta kitaplar da yazmıştır. Çalışmamızda bugüne kadar ihmal edilmiş bu aydının hayatı ve eserleri tanıtılarak 1897 yılında Tercüman gazetesi matbaasında basılan Çoban Kız adlı hikâyesinin muhteva unsurları açısından incelenmiş ve dili hakkında bilgi verilmiştir. Realist hikâye özellikleri gösteren bu eser, söz konusu türün ilk örnekleri arasında yer alması nedeniyle Kırım ve Rusya Türklerinin edebiyatı ve dil tarihi açısından büyük önem arz etmektedir.
Anahtar Kelimeler
Tercüman gazetesi matbaası, İsmail Bey Gaspıralı, Mehmetşah Akçurin, Çoban Kız.
Abstract
In parallel with the developments in the world, the Crimean Tatar people begin to meet Western-style literature at the end of the XIX. century. In that period, the development of Crimean Tatar literature takes place İsmail Bey Gasprinski centered. During this period, Gasprinski both wrote new prose samples and created a new intellectual mass in Crimea and influenced them with his ideas about literature. It is seen that the Crimean Tatar literature was represented by a limited number of authors in the mentioned period. One of these authors is Mehmetşah Akçurin. This intellectual, which has not been mentioned in the history of Crimean Tatar literature to date wrote opuscules on various topics by engaging in activities in favor of innovation in the 1880-1890s, which was important for the Crimean Tatars to meet the modern era. In these books, which are small in volume, Akçurin, like other Crimean Tatar intellectuals of the period, wrote his works to raise awareness of the society, direct the society in a positive way and draw attention to important issues of the society. One of the works he wrote for this purpose is the story of the The Shepherd Girl, where he describes the tragic life of an orphaned girl. This opuscule, which shows the characteristics of the realist story, is worth considering because it is among the first examples of this genre in Crimean Tatar literature.
Keywords
Tercuman publishing house, İsmail Bey Gasprinski, Mehmetşah Akçurin, The Shepherd Girl.