AMASYA’DA ÂŞIK TARZI DESTAN GELENEĞİ
(ASHIK-TYPE EPIC TRADITION IN AMASYA
)
|
Author
|
:
Cavit GÜZEL
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2020
|
|
Number |
:
9/3
|
|
Page |
:
1089-1105
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4762
|
Özet
Türk edebiyatı, bilinmeyen dönemlerden bugüne kadar, derin bir tarihi süreci kat etmiş ve oldukça geniş bir coğrafyada sözü ustaca kullanan sanatçılar ile zihinlere ve gönüllere hitap etmiştir. Kamlar, baksılar ve ozanlarla yaratılan kadim sanatsal söz zenginliği, âşıklarla devam etmiş ve değişen sosyo-kültürel ortamların değişmeyen estetik öznesi olmayı başarmıştır. Âşık tarzı kültür geleneğini yaratan zengin ve köklü Türk halk edebiyatı, bünyesine yeni değerler katarak gelişmeye devam etmiştir. Destanlar, âşık tarzı kültür geleneğinin önemli ürünlerindendir. Türk dünyasının önemli parçalarından biri olan Anadolu coğrafyası, âşık tarzı destancılık geleneği açısından da oldukça zengindir. Hazırlanan çalışma ile Amasya ilinin bu zenginliğe katkısının olup olmadığı, varsa bu katkının kent özelinde tarihi, kültürel alt yapısı ve ne boyutta olduğu incelenmiştir. Çalışma sonucunda, Osmanlı Devleti’nde şehzadelerin yetiştiği yer olması sebebiyle tarihî bir misyona sahip olan kentte bulunan yeniçeri ocağının, âşık tarzı destan geleneğini teşvik ettiği anlaşılmıştır. Kentin önemli bir parçası olan Alevi-Bektaşi kültürünün de yine âşık tarzı destan geleneğini beslediği tespit edilmiştir. Yazılı kültür ortamı destancılığının ortaya çıktığı dönemde Amasya’da yetişen âşıkların ürettikleri destanlarla bu yeni kültür ortamına katkı sağladıkları anlaşılmıştır. Yazılı kültür ortamı destancılığının yaşayan temsilcileri tespit edilmiş ve geleneğin yapısı hakkında onlardan elde edilen bilgiler çalışmaya kaydedilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Amasya, âşık tarzı şiir geleneği, âşık destanları, destancı âşık.
Abstract
Turkish literature has passed a deep historical process from unknown times until today and has appealed to minds and hearts in a wide geography with the artists who use the words skillfully. Ancient artistic vocabulary created by shamans, bakshy and bards continued with ashiks and they became the unchanging aesthetic subject of the changing socio-cultural environments. The rich and well-established Turkish folk literature, which created the ashik-type cultural tradition, continued to develop by adding new values to its body. Epics are significant products of the ashik-type cultural tradition. Anatolian geography, which is one of the important parts of the Turkish world, is very rich in terms of epic-teller ashik tradition. This study investigated the contribution of Amasya province to this richness, if any, its historical, cultural infrastructure and its extent in the province. It is understood that the guild of janissaries located in the city, which had a historical mission because it was the place where the princes were growing in the Ottoman Empire, promoted the tradition of ashik-type epic tradition. It was found that Alevi-Bektashi cultures, which is an important part of the city, also fed ashik-type epic tradition It has been understood that the ashik who grew up in Amasya during the period when epic writing culture environment appeared has written, has contributed to this new culture environment with the epics they produced. The living representatives of the written culture period epic have identified and the information obtained from them about the structure of the tradition has recorded in the study.
Keywords
Amasya, ashik-type poetry tradition, ashik poetrys, ashik the epics.