HALİDE EDİB’İN ROMANLARINDA İSTANBUL’UN GELENEKSEL VE MODERN YÜZÜ
(TRADITIONAL AND MODERN ASPECTS OF İSTANBUL IN HALİDE EDİB’S NOVELS
)
|
Author
|
:
Beyhan KANTER
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2020
|
|
Number |
:
9/3
|
|
Page |
:
1033-1049
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4826
|
Özet
Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde şehirlerin kimliklerini, geleneklerini ve kültürlerini kaybetmeye başlaması, Batılılaşma/modernleşme teşebbüsleriyle neredeyse eş zamanlıdır. Hem Osmanlı hem de Cumhuriyet modernleşmesi, özellikle İstanbul’daki sosyal hayata doğrudan etki eder. Modernleşme teşebbüslerinin İstanbul’daki hayata etkisi, Tanzimat’tan itibaren yazılan pek çok edebî metnin de konusunu oluşturmaktadır. Batılılaşma eğilimlerinin işlendiği erken dönem Cumhuriyet romanlarında; İstanbul’un kimlik yitimine uğramaya başlaması özellikle sosyolojik ve iktisadî boyutuyla birlikte ele alınmaktadır.
II. Meşrutiyet’ten itibaren yazın hayatında aktif bir yer edinen Halide Edib de romanlarında İstanbul’un dokusunun bozulmasını ve kimliğinin dönüşüme uğramasını Batılılaşma olgusuyla birlikte ele aldığı gibi şehrin kılcal damarlarına kadar sinen yozlaşmayı; aidiyet bilinci, kök değerlerin sahiplenilmesi ve bilinçsiz bir Batılılaşma çerçevesinde işleyerek çoğulcu bir kompozisyon oluşturur. Adıvar’ın romanlarında İstanbul, dekoratif bir unsur olarak değil mimarisiyle, kültürüyle, kimliğiyle eski ve yeni hayatın bir arada aktığı canlı bir kültür şehri olarak yer edinir. Medeniyet karşılaşmalarını bütüncül bir perspektiften değerlendiren Halide Edib, gelenek ve modernlik arasında mutedil ve senteze dayanan bir uzlaşmadan yanadır.
Bu makalede Halide Edib’in romanlarında şehir ve kimlik ilişkisi, kültür, medeniyet, aidiyet ve Batılılaşma çerçevesinde ele alınarak sosyolojik bir perspektifle irdelenecektir.
Anahtar Kelimeler
Halide Edib, İstanbul, gelenek, Batılılaşma, kültür, medeniyet.
Abstract
That the cities begin to lose their identities, traditions and cultures in the last period of the Ottoman Empire is almost simultaneous with the attempts towards Westernization/modernization. Both Ottoman and Republican modernization affects particularly the social life in Istanbul directly. The effect of modernization attempts on life in Istanbul has also been the subject of many literary works written since the Tanzimat.
Having constructed the cases in her novels in Istanbul generally, Halide Edib Adıvar addresses the impact of socio-cultural and economic changes on place, particularly upon Westernization, as in many of the Tanzimat and early Republican novels. Transferring the socio-cultural changes in Istanbul to the fiction in the context of both moving away from cultural values and destroying the civilization reserves of the city, the author interprets the disembodying of the architecture and cultural elements, which constitute the dynamics of the city, within the framework of an imitative Westernization.
In this article, the relationship between city and identity, culture, civilization belonging and Westernization will be examined in a sociological perspective in Halide Edib’s novels.
Keywords
Halide Edib, İstanbul, tradition, Westernization, culture, civilization.