ESKİ UYGUR TÜRKÇESİ DÖNEMİ’NDE BUDİST ÇEVREYE AİT “MAYTRISİMİT” ADLI ESERDE GEÇEN “UKMIŞ / UKMAK KERGEK, KÖRÜNÇ VE KÜSENÇİG KÖRÜNÇ” KAVRAM İŞARETLERİ
(IN THE PERIOD OF THE OLD UIGHUR TURKISH BUDDHIST ENVIRONMENT "MAYTRISİMİT" IN THE WORK “UKMIŞ / UKMAK KERGEK, KÖRÜNÇ AND KÜSENÇİG KÖRÜNÇ” CONCEPT MARKS
)
|
Author
|
:
Muammer ŞEHİTOĞLU
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2020
|
|
Number |
:
9/4
|
|
Page |
:
1337-1347
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.5177
|
Özet
Türkçe, tarihsel süreçte, her doğal dil gibi diğer diller ile etkileşim içindedir. Etkileşim hâlinde olduğu süreç içinde de kendi gelişim ve değişimini sağlamaya devam etmektedir. Türkçe gerçekleştirmekte olduğu bu etkileşimle birlikte hem kendi olanakları içinde kavram işaretleyerek hem de diğer dillerden kavramları ödünçleyerek kendi gelişimini ve değişimini sağlamaktadır. Dilin tarihsel gelişim ve değişim sürecinde kimi zaman ödünçlenen kavram işareti dilin dil bilgisi ve ses bilgisi özelliklerine göre küçük değişikliklerle Türkçeye kabul edilirken kimi zaman da Türkçe kendi olanakları ile anlam değerini karşılayacak kavramları işaretlemektedir. Eski Uygur Türkçesi Dönemi de Türkçenin bu bağlamda geliştiği ve değişime uğradığı dönemlerdendir. Bu dönem, özellikle etkileşimde bulunulan Sanskritçe ve Toharca gibi dillerden Eski Uygur Türkçesine uyarlanarak yapılan çeviri faaliyetlerinin yoğun olduğu dönemdir.
Budist Çevreye ait Eski Uygur Türkçesi metinleri de Türkçenin bu etkileşimini yazı dili boyutunda yansıtan değerli metinlerdir. Maytrısimit de bu değerli metinlerden biridir. Eser konu ve tema bakımından din içerikli olsa da edebî yönden, dram ve oyun sanatının unsurlarını yazıldığı, okunduğu dönem itibarıyla en iyi yansıtan eserlerden biridir. Çalışmada Maytrısimit adlı eserde yer alan körünç, küsençig körünç ve ukmış / ukmak kergek kavram işaretleri üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Türkçe, Eski Uygur Türkçesi, Maytrısmit.
Abstract
Turkish has been interacting with other languages such as every natural language in the historical process. It continues to provide its own development and change during the interaction process. With this interaction in Turkish, it provides its own development and change by marking the concept within its own resources and borrowing the concepts from other languages. While the concept sign borrowed from time to time in the process of historical development development and change of language is accepted to Turkish by small changes according to the grammar and phonological features of the language, sometimes Turkish marks the concepts that will meet the meaning value with their own means. The Old Uighur Turkish Period is the period in which the Old Uighur Turkish language developed and changed in this context. Especially, it is the period of intense translation activities from other interacting languages such as Sanskrit and Toharian.
Old Uighur Turkish texts of Buddhist Environment are also valuable texts that reflect this interaction of Turkish in a written language. Maytrısimit is one of these valuable texts. Even though it is religious in terms of subject matter and theme, it is the best reflecting work from the literary aspect, the elements of drama and game art, as well as the period in which it was read.In the study, in the study Maytrısimit körünç, küsençig körünç and ukmış / ukmak kergek concepts will be emphasized.
Keywords
Turkish, Old Uighur Turkish, Maytrısimit.