NİYÂZÎ’NİN VAK‘A-I MANSÛR-I HALLÂCÎ ADLI MESNEVİSİ VE MESNEVİNİN ROMAN JAKOBSON’UN BİLDİRİŞİM MODELİ AÇISINDAN İNCELENMESİ
(AN ANALYSIS ON NIYÂZÎ’S MASNAVI OF VAK‘A-I MANSÛR-I HALLÂCÎ IN TERMS OF THE COMMUNICATION MODEL OF ROMAN JAKOBSON
)
|
Author
|
:
Kadriye YILMAZ
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2021
|
|
Number |
:
10/1
|
|
Page |
:
103-123
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.5211
|
Özet
İslâm tarihinin efsaneleşen kişiliklerinden Ebü’l-Mugīs el-Hüseyn b. Mansûr el-Beyzâvî (H.224-309/M.858-922) daha yaygın adı ile Hallâc-ı Mansûr’un ilginç hayatı, başlangıçta çeşitli söylencelerde sonrasında Ferîdüddin Attâr (ö.618/1221)’a ait Tezkiretü’l-evliyâ (617/1220) ve Attar’a ait olduğu tartışmalı olan Cevherü’z-zât gibi yazılı kaynaklarda geçer. Konu, Türk edebiyatında da ilgi uyandırmış, divan şiirinde mazmun boyutunda, ayrıca çeşitli mesnevilerde hikâye edilmiştir. Bunlardan ilki, on beşinci yüzyıl sonu ile on altıncı yüzyıl başında yaşamış bir Osmanlı şairi olan Niyâzî’ye ait, 1536 tarihli bir mesnevidir. Eserin yurt dışında ve yurt içinde otuz dört nüshası tespit edilmiştir. Bu araştırma, Arnavutluk Devlet Arşivleri Türkçe Yazmaları Bölümü numara 41’de kayıtlı geç dönem bir nüsha olan (istinsah tarihi 1308/1890) Vak‘a-i Mansûr-ı Hallâcî adlı nüshasının tanıtımı, diğer yazmalarla bağının kurulması ve metin tipi ve tekniği bakımından analizini içermektedir. Makalenin sonunda R. Jakobson’un Bildirişim Modeli, metne uygulanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Mesnevi, anlatı, Mansûr-nâme, Hallâc-ı Mansûr.
Abstract
The interesting life of Ebü’l-Mugīs el-Hüseyn b. Mansûr el-Beyzâvî (H.224-309/G.858-922), with his more common name Hallâc-ı Mansûr who is one of the legendary personalities of Islamic history, takes place initially in various myths, then in written sources like Tezkiretü’l-evliyâ (617/1220) of Ferîdüddin Attâr (ö.618/1221) and Cevherü’z-zât which is controversial that belongs to Attar or not. The subject has also aroused interest in Turkish literature, and has been narrated as a poetic theme in the divan poetry as well as in various masnavis. The first of these is a masnavi under date of 1536, belonging to Niyâzî, an Ottoman poet who lived in the late fifteenth century and early sixteenth century. Thirty-four copies of the work were determined abroad and domestically. This research involves the presentation of the copy of Vak‘a-i Mansûr-ı Hallâcî, which is a late copy (date of copy 1308/1890) registered in the Turkish Manuscripts of Albania State Archives, number 41, and also the establishment of the connection with other manuscripts and analysis in terms of text type and technique. At the end of the article, R. Jakobson's Communication Model was applied to the text.
Keywords
Masnavi, narration, Mansûr-nâme, Hallâc-ı Mansûr.