TEKE YÖRESİ EFSANELERİNİN YARATILMA ESTETİĞİ
(THE AESTHETIC CREATION OF TEKE REGION LEGENDS
)
|
Author
|
:
Mehmet Surur ÇELEPİ
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2015
|
|
Number |
:
4/3
|
|
Page |
:
1166-1187
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.526
|
Özet
Efsaneler, şahıs, yer ve hadiseler hakkında anlatılan, inandırıcılık vasfı olan tabiatüstü olma özellikleri barındıran anlatılardır. Efsanelerin başlıca niteliği inanış ve gerçekliktir. Efsaneler, halkın hayal dünyasıyla yaratma gücünün en güzel örnekleridir. Görsel ve ses benzerliklerden faydalanılarak oluşturulan bu efsanelerin yaratılmasında halk estetiği ön plana çıkar.
Estetik, sanatsal yaratının genel yasalarıyla sanatta ve hayatta güzelliğin bilimi anlamına gelir. Bir obje, özel bir duygu, güzellik duygusu uyandırdığı ya da uyandırmaya yetili olduğu için güzeldir. Güzellik bir objenin belli bir etki uyandırma yetisine verilen addır. Estetik, bu etkinin özünü saptamak, çözümlemek, nitelendirmek ve sınırlamak ister. Bir eserin estetikliği, insanda uyandırdığı estetik yaşantılara dayanır. Estetik yargılar kişinin kendisiyle ilgilidir.
Efsaneler diğer edebî türlerle karşılaştırıldıklarında ahenk, ritim, ölçü, kafiye söz sanatları gibi unsurları barındırmazlar. Kısa ve yoğun anlatımlardır. Bunlar, metin olarak efsanelerin estetik olma gayesinin olmadığını gösterir. Efsanenin gayesi etki faktörünü, gerginliği artırarak sağlamaktır. Efsaneler, bu etkiyi sağlayabilmek için yaratılma süreçlerinde kendi iç dinamiklerinde estetik kaygı barındırırlar. Bu etki ve gerginliği etkin, güçlü ve kalıcı kılmak için halk estetiğinden faydalanılır.
Estetik dil yaratıları olarak kabul edilen efsaneler, dinleyicileri mest eden ve kendine hayran bırakan bir sanat barındırırlar. Halk, efsanelerin yapısı içinde bulunan olay ve olgular örgüsünü, estetik kaygılarla birlikte yaratır. Bu yaratma sürecinde hayal gücü ve estetik beraber rol alır. Örneğin görsel benzerliklerden hareketle doğadaki bir taşı, bir geline; kaplumbağanın yaratılışını sahtekâr bir tüccara bağlayarak var olan gerçekliği, estetik kaygılarla ve hayal gücüyle tekrar yaratır. Bu bağlamda efsaneler bir gerçekliğin, hayal ürünü bir olay ve hikâyeye bağlanarak ve estetik bir şekilde ortaya konduğu edebî türlerdir. Halk böylelikle şahısların, mekânların, hayvanların, olayların oluşumu ve yaratılması hakkında senaryolar hazırlar. Bu senaryolar hazırlanırken görsel ve ses benzerliklerinin yanında belirgin özelliklerden faydalanılır.
Teke Yöresi Fethiye, Ortaca (Muğla), Acıpayam, Serinhisar, Çameli, Honaz (Denizli), Dinar, Başmakçı (Afyon), Yalvaç, Şarkîkaraağaç (Isparta), Cevizli, Akseki, Manavgat, Korkuteli ve Alanya’yı (Antalya) içine alan bir yarımada olarak kabul edilir. Bu bildiride Teke yöresinde anlatılan
Anahtar Kelimeler
Teke Yöresi, Kültürel Bellek, Efsane, Estetik.
Abstract
Legends are narratives described about persons, places and events, having plausibility and have supernatural properties. The main character of the legend is belief and reality. Legends, are the best examples of the power of creation in the public imagination. People aesthetics, highlighted the creation of the legend created by visual and sound similarities.
Aesthetics, is the beauty of science in art and live with the general laws of artistic creation. One object, is nice because of evoke a sense of beauty or authorized to wake. The beauty is the name given to the ability of an object to evoke a certain effect. Aesthetics, wants to determine the essence of this effect, analyze, qualify and to limit. Aesthetics of a work based on the aesthetics life that evoked. Aesthetic judgments are related to the person himself.
Compared with other literary genre legends haven’t got elements such as harmony, rhythm, measure, rhyme, figures of speech. They are short and intense expression. They show that legends are not aesthetic. The purpose of legends is to provide the impact factor with increase the tension. Legends, host aesthetics in their own internal dynamic in the creation process in order to achieve the effect. Individuals, use the people aesthetic to make, this tension strong and lasting.
Legends are creations aesthetic language, they enchanted the audience and they host an art while admiring. People; create the events and phenomena founds at the structure of the legend by the aesthetic mesh. This imagination is involved with the creative process and aesthetic. For example, people, communicating with the movement of the visual similarity, a stone in nature to a bride; the reality of the creation of the turtles are connecting a dishonest trader, create again with the aesthetic concerns and imagination. In this context, legends, a reality connected to a fictitious events and stories are the literary genres set forth in an aesthetic way. People prepare scenarios for the formation and creation of persons, places, animals and events. In addition to visual and sound similarities the salient features are used for preparing of these scenarios.
Teke Region is considered as a peninsula covering Ortaca (Muğla), Acıpayam, Serinhisar, Çameli, Honaz (Denizli), Dinar, Başmakçı (Afyon), Yalvaç, Şarkîkarağaç (Isparta), Cevizli, Akseki, Manavgat, Korkuteli and Alanya (Antalya). This communication will examination aesthetics in the process of creating the legend described in
Keywords
Teke region, Cultural Memory, Legends, Aesthetics.