DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK’TE BİTİG YUL- VE BİTİG KÖÇÜR- : İSTİNSAH / KOPYA ETMEK EYLEM ÖBEKLERİ ÜZERİNE
(ON VERB PHRASES IN DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK BİTİG YUL- VE BİTİG KÖÇÜR- : TO COPY
)
|
Author
|
:
Ceyda ADIYAMAN
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2022
|
|
Number |
:
11/2
|
|
Page |
:
483-502
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.5471
|
Özet
“İstinsah” sözcüğü Arapça, “kopya” sözcüğü Latince kökenlidir. Bir yazı terimi olarak istinsah / kopya etme genel anlamıyla belge, metin çoğaltma yöntemidir. “Kitap istinsah / kopya etmek” için Dîvânu Lugâti’t-Türk’te bitig yul- ve bitig köçür- eylem öbekleri kullanılmıştır. Bu eylem öbeklerine yazı, yazı malzemeleri ve kitap terimlerini ele alan incelemelerin çoğunda yer verilmemiş veya yalnızca anlamları verilmiştir. Yazma sanatı, baskı teknikleri, çoğaltma yöntemleri, yazınsal ürünler, yazı malzemeleri, kütüphane gibi kavram alanlarıyla ilişkili olan bu eylem öbeklerinin incelenmesi hem ilişkili olduğu bu alanların söz varlığına katkı sağlayacak hem de sözcüklerin anlam genişlemelerini ve geçişlerini belirlemek Türk dil, düşün ve kültürünün bilişsel yapılarının, anlam haritalarının belirlenmesini sağlayacaktır. Bu amaçla bitig yul- ve bitig köçür- eylem öbeklerini oluşturan sözcükler artzamanlı yöntemle incelenerek sözcüklerin yapısı, çok anlamlığı ortaya koyulmuş, eylemlerin istemi durumundaki bitig sözcüğünün eylemlerin anlamına etkisi saptanmıştır. Böylece dilsel betim ve yorumun temelindeki bileşenler ve gerçekleşme biçimleri belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler
istinsah, kitap, yazmak, yazı, anlam geçişi.
Abstract
The word “istinsah” is Arabic origin and the word "copy" is Latin origin. Copying as a writing term is a method of duplicating documents, texts in general. The verb phrases bitig yul- and bitig köçür- are used in Dîvânu Lugâti't-Türk for istinsah / copying. These verb phrases are not included or only their meanings are given in most of the studies dealing with writing, writing materials and book terms. Examining the verb phrases which is related to conceptual fields such as the writing art, printing techniques, reproduction methods, literary products, writing materials, library, will both contribute to vocabulary of these related fields and determine the semantic extension and transfer of words in Turkish language, it will enable the determination of cognitive structures and meaning maps of thought and culture. For this purpose, the words that make up the verb phrases, bitig yul- and bitig köçür-, are examined with diachronic method, and structure of the words and their polysemy are searched out, and effect of the word bitig, which is valency of verbs, on the meaning of the verbs is determined. Thus, components and realization forms on the basis of linguistic description and interpretation have been determined.
Keywords
copy, book, writing, scribe, semantic transfer.