DOĞU SAHASI TARİHÎ TÜRK YAZI DİLLERİNDE EŞ ANLAMLILIK ÇERÇEVESİNDE “CÖMERTLİK” KAVRAMI
(THE CONCEPT OF “GENEROSITY” IN THE FRAMEWORK OF SYNOMIALITY IN THE HISTORICAL TURKISH WRITTEN LANGUAGES OF THE EAST AREA
)
|
Author
|
:
Sümeyra ALAN
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2022
|
|
Number |
:
11/3
|
|
Page |
:
942-959
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.5524
|
Özet
Tarih boyunca Türkler gerek benimsedikleri dinlerin gerekse belirli oluşumların etkisiyle iyilik, yardımlaşma, cömertlik vb. gibi olumlu kavramları benimsemeye ve hayatlarında uygulamaya çalışmışlardır. Bunun neticesinde konuşulan dil olan Türkçe, zaman içinde bu kavramsal alanlar açısından zengin bir oluşuma sahip olmuştur. Bu olumlu kavramlar arasında bulunan ve çalışmamızın konusunu oluşturan cömertlik kavramı devletin üst yönetiminde bulunan hükümdarlar arasında dahi önemli bir yer tutmuştur. Yöneticiler, İslamiyet’ten önceki ve sonraki dönemlerde gerek sosyal devlet anlayışı gerekse tanrısal vasfın bir yansıması olarak cömertlik kavramına önem vermiş fakir halklı zengin kılmış, çıplak halkı giydirmiş, aç halkı doyurmuşlardır. Bu çalışma; bir ifadenin birden fazla kelimeyle anlatılabildiği bir dil olan Türkçede, tarihsel dönemlerinden itibaren kullanılagelen ‘cömertlik’ kavramı ve bu kavramla aynı anlamda kullanılan diğer ifadeleri tespit etmek ve morfolojik ve semantik açıdan değerlendirmek üzere hazırlanmıştır. Elde edilen ifadeler tarihî dönemlere göre sıralanmış, ifadelerin geçtiği yerler referanslandırılmış ve örneklendirilmiştir. Madde başı alınan kelimelerinin etimolojileri için gerekli etimolojik sözlüklere başvurulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Doğu sahası tarihî Türk yazı dilleri, cömertlik, söz varlığı, etimoloji.
Abstract
Throughout history, Turks have shown kindness, cooperation, generosity, etc., with the influence of their religions and certain formations. They tried to adopt positive concepts such as As a result of this, the spoken language, Turkish, has had a rich formation in terms of these conceptual fields over time. The concept of generosity, which is among these positive concepts and which is the subject of our study, has an important place even among the rulers of the state. In the periods before and after Islam, the rulers gave importance to the concept of generosity as a reflection of both the social state understanding and divine quality, made the poor people rich, clothed the naked people and fed the hungry people. This work; In Turkish, which is a language in which an expression can be expressed with more than one word, the concept of 'generosity', which has been used since its historical periods, and other expressions used in the same sense with this concept, and to evaluate it in terms of morphology and semantics. The expressions obtained were ordered according to historical periods, the places where the expressions were used were referenced and exemplified. The necessary etymological dictionaries were consulted for the etymologies of the words taken per item.
Keywords
Historical Turkish written languages of the eastern area, generosity, vocabulary, etymology.