HAREZM TÜRKÇESİ KURAN TERCÜMESİ’NDE ARAPÇA FÜLK ‘GEMİ’ KELİMESİNE VERİLEN ANLAMLAR
(MEANINGS GIVEN TO THE ARABIC FULK 'SHIP' IN THE HAREZM TURKISH TRANSLATION OF THE QURAN
)
|
Author
|
:
Mustafa ARGUNŞAH
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2022
|
|
Number |
:
11/3
|
|
Page |
:
921-941
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.5530
|
Özet
Harezm Türkçesi Dönemi’ne ait dil yadigârları diğer dönemlere nazaran azdır. Son dönemde İran’ın Meşhed şehrinde, Astan-ı Kuds-i Razayi Kütüphanesinde bu tarihî lehçeyle yazılan üç Kuran tercümesi tespit edilmiştir. Bunların içerisinde 293 numaralı tercüme diğerlerinden farklıdır. Daha eski bir tercüme metinden istinsah edilen bu eser, birçok yerde tarihî lehçelerde kullanılan yeni kelimeler eklenerek zenginleştirilmiştir. Ayrıca kelimelerin ve eklerin Harezm ağızlarındaki varyantları da eklenmiş, eser kısmen karşılaştırmalı gramer kitabı hâline getirilmiştir.
Eserin istinsah edildiği kaynak nüshada Arapça fülk kelimesine Türkçe karşılık olarak yalnız kimi ‘gemi’ kelimesi verilmişken büyük bir kelime hazinesine sahip olan ve Türkçenin tarihî lehçelerini çok iyi bilen müstensih/müellif, hazırladığı bu nüshada kelimenin hem Harezm ağızlarındaki farklı kullanımı olan kemi hem de tarihî lehçelerde kullanılan çüng, kerāp ve cihāz karşılıklarını eklemiştir. Bu makalede, Şimşek tarafından 2019 yılında yayımlanan kitapta yanlış okunup sözlükte anlamlandırılmadan bırakılan bu üç kelime araştırılmış, tarihî ve çağdaş lehçelerden tanıklanmış, kökenleri ve anlamları üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Harezm Türkçesi, Kuran tercümesi, çüng, kerāp, cihāz.
Abstract
Compared to other periods, the language relics belonging to Khwarezm Turkish period are relatively few. Recently, three translations of the Qur'an written in this historical dialect have been found out in the Astan-i Kuds-i Razavi Library in the city of Mashhad in Iran. Among them, the translation numbered 293 is different from the others. This work, which is copied from an older translated text, has been enriched in many places by adding new words used in historical dialects. Moreover, variants of words and suffixes in Khwarezm dialects were added, and by doing so the work was partially turned into a comparative grammar book.
Although only the word kimi (ship) 'gemi' was given as the Turkish equivalent for the Arabic word 'fülk' in the source manuscript from which the work was copied, the copyist/author who has an enormous lexical knowledge and mastery of the historical dialects of Turkish added both kemi, the different usage of the word in Khwarezm accents, and çüng, kerāp and cihaz which are the equivalents of the word in historical dialects. In this article, these three words, which were misread in the book published by Şimşek in 2019 and left without interpretation in the dictionary, were examined, substantiated from historical and contemporary dialects, and their origins and meanings were also investigated.
Keywords
Khwarezm Turkish, Qur'an translation, çüng, kerāp, cihaz.