MÜNÂZARA-İ SULTÂN-I BAHÂR BÂ-ŞEHRİYÂR-I ŞİTÂ’DA FARSÇA KURALLARLA OLUŞTURULAN BİRLEŞİK SIFATLAR
(COMPOUND ADJECTIVE FORMED BY PERSIAN RULES IN MÜNÂZARA-I SULTÂN-I BAHÂR BÂ-ŞEHRIYÂR-I ŞITÂ
)
|
Author
|
:
Ahmet ÇAL
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2022
|
|
Number |
:
11/3
|
|
Page |
:
1084-1101
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.5535
|
Özet
Toplumlar birbirleriyle iletişim kurmaya başladığından beri kültür alışverişi artmış ve medeniyet seviyesi yükselmiştir. Bunun bir sonucu olarak diller yeni kelimelere ihtiyaç duymuştur. Eklemeli bir dil olması münasebetiyle yeni kelime türetme Türkçede daha çok ekler vasıtasıyla yapılır. Anlatılmak istenilenin tek bir kelimeyle ifade edilemediği durumlarda ise birden fazla kelimenin belirli kalıplar çerçevesinde bir araya gelmesiyle kavramlar ifade edilir. Kelime grubu biçimindeki bu yapılara birleşik kelime denir. Birleşik kelimeyi oluşturan sözcükler kendi anlamları dışında yeni anlamlar kazanır. Birleşik kelimelerden biri de birleşik sıfatlardır. Birleşik sıfatlar Türkiye Türkçesinde olduğu gibi Osmanlı Türkçesinde de sık kullanılmıştır. Osmanlı Türkçesinde dile Arapça ve Farsçadan çok sayıda kelime ve kuralın girmesiyle birlikte birleşik sıfatların çoğu bu dillerin kaidelerine göre yapılmıştır. Özellikle Farsça kaidelerle yapılan birleşik sıfatlar bu dönemde yaygın olarak kullanılmıştır. Bu çalışmada 16. yüzyıla ait Münâzara-i Sultân-ı Bahâr bâ-Şehriyâr-ı Şitâ adlı eserdeki Farsça kurallarla oluşturulmuş birleşik sıfatlar tasnif edilerek incelenmiş, hangi tür birleşik sıfatın eserde ne kadar geçtiği istatiksel olarak açıklanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Osmanlı Türkçesi, Farsça kurallar, birleşik sıfatlar, Lâmi’î Çelebi, Münâzara-i Sultân-ı Bahâr bâ-Şehriyâr-ı Şitâ.
Abstract
Since societies began to communicate with each other, cultural exchange has increased and the level of civilization has risen. As a result, languages also needed new words. Due to the fact that Turkish is an agglutinative language, the derivation of new words is mostly done through suffixes in Turkish. In cases where what is meant to be conveyed cannot be expressed with a single word, concepts are explained by combining more than one word within the framework of certain patterns. These structures in the form of word groups are called compound words. The words that make up the compound word gain new meanings apart from their own meanings. One of the compound words is compound adjectives. Compound adjectives were frequently used in Ottoman Turkish as well as in Turkey Turkish. With the introduction of many words and rules from Arabic and Persian in Ottoman Turkish, most of the compound adjectives were made according to the rules of these languages. Particularly, compound adjectives made with Persian rules were widely used in this period. In this study, the compound adjectives formed by Persian rules in the work called Münâzara-i Sultân-ı Bahâr bâ-Şehriyâr-ı Şitâ belonging to the 16th century have been classified and examined, and it has been tried to explain statistically which type of compound adjective and how long it is used in the work.
Keywords
Ottoman Turkish, Persian rules, compound adjective, Lâmi’î Çelebi, Münâzara-i Sultân-ı Bahâr bâ-Şehr