KAZAK TÜRKÇESİ AĞIZLARININ TASNİFİ ÇALIŞMALARINA BİR BAKIŞ
(A REVIEW OF STUDIES ON THE CLASSIFICATION OF THE KAZAKH LANGUAGE DIALECTS
)
|
Author
|
:
Emine ATMACA
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2016
|
|
Number |
:
5/2
|
|
Page |
:
589-625
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.643
|
Özet
Kazak Türkçesi ağızlarının fonetik, gramatik ve leksikolojik açıdan ilmî olarak incelenmesine SSCB Dönemi’nde başlanmıştır. Sovyet Bilimler Akademisinin Kazak Bölümü, 1937 yılında Almatı eyaletinin Kegen, Narınkol’a, Güney Kazakistan eyaletinin Maktaaral ilçesine ve Karagandı eyaletinin Nura ilçesine üç ayrı uzman ekip göndererek ağız incelemelerini başlatmıştır. Bu çalışmalar, 1939 yılında Mangıstav, Torgay’da, 1940 yılında Sarısu, Aral, Orda’da devam etmiş ve bu bölgelerden pek çok ağız malzemesi derlenmiştir. Derlenen bu ağız malzemeleri, 1953 yılından sonra S. Amanjolov, J. Doskarayev, N. T. Savranbayev ve G. Musabayev gibi Kazak diyalekti uzmanlarının Kazak diyalektini sınıflandırma çalışmalarına kaynaklık etmiştir.
Bu makalede, Kazak ağızlarını S. Amanjolov, a) güney diyalekti b) batı diyalekti ve c) kuzeydoğu diyalekti olarak üçe; J. Doskarayev, Kazak Türkçesinde iki büyük ağız grubunun varlığına işaret ederek a) güneydoğu ağız grubu b) kuzeybatı ağız grubu olarak ikiye; N. T. Savranbayev fonetik özelliklerine göre a) Kazakistan’ın kuzeyindeki ve batı eyaletlerindeki /ş/, /d/ diyalektler grubu b) Kazakistan’ın güney ve güneydoğu eyaletlerindeki /ç/, /l/ diyalektler grubu olmak üzere ikiye; G. Musabayev, a) değişmeli ağız b) mahallî ağız olmak üzere iki gruba ayırma nedenleri ve sınıflandırmada kullandıkları yöntemler üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kazak Türkçesi, diyalektoloji, lehçe, ağız, ruv, boy, jüz.
Abstract
Scientific study of grammar, phonetics and lexicography dialects of the Kazakh language began in the Soviet period. Kazakh SSR Academy of Sciences has begun conducting research on dialects, sending in 1937, three separate groups of specialists in the villages and Kegen, Narınkol Almaty region, Maktaaral district of South Kazakhstan region and Nura District Karagandi area. This work, continued in 1939 in Mangistav and Torgay regions in 1940 in areas Sarısu, Aral and the Horde. In these areas it had collected a large amount of material, which after 1953 served as the source for the works of famous Kazakh dialectologists S. Amanjolov, J. Doskarayev, N. T. Savranbayev and G. Musabayev classification Kazakh dialectology.
This article, S. Amanjolov identified three dialects: a) southern, b) west c) north east; J. Doskarayev, two dialects: a) southeastern b) northwestern; N. T. Savranbayev, divided the dialects of Kazakhstan on the basis of the phonetic into two groups: a) group of dialects /ş/, /d/ in the north and west of Kazakhstan b) a group of dialects /ç /, /l/ in the southern and southeastern regions of Kazakistan; G. Musabayev also divided into two groups: a) changing the adverb, b) the local dialect. This article, describes the reasons for these dialects divisions and methods that guided the researchers in the development of classifications.
Keywords
Kazakh language, dialectology, dialect, accent, ruv, tribe, juz.