Özet
KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE
Dįvānü Luġāti’t-Türk barındırdığı diyalektlerin söz varlığı açısından bir derlem sözlüğü olma özelliği taşımaktadır. Kaşgarlı Mahmut 11. yüzyılda Türk dünyasında konuşulan Türkçeyi Dįvānü Luġāti’t-Türk’te ortaya koymuştur. Eserde temel sözcüklerden hayvan isimlerine, özel isimlerden mimariye dair sözcüklere kadar geniş bir yelpazede Türkçenin söz varlığı gözler önüne serilmiştir.
Eserde hem tarihî Türk lehçelerinde hem de çağdaş lehçelerde görebildiğimiz sözcüklerin yanı sıra sadece Dįvānü Luġāti’t-Türk’te tanıklayabildiğimiz sözcükler de bulunmaktadır. Bu tür sözcükler farklı bir şekilde adlandırılmaktadır. Tarihî metinlerde yalnızca bir kez geçen bu sözcükleri ifade etmek için hapax legomenon terimi kullanılmaktadır. Dįvānü Luġāti’t-Türk’te Çiğil söz varlığı içinde gösterilen hapax legomenon sınıfına giren sözcüklerin şekil bilgisi ve köken bilgisi açısından oldukça farklı özelliklere sahip olmalarından ötürü diğer diyalektlerdeki hapax legomenon olarak değerlendirilen sözcüklerden farklı nitelikler taşıdığı görülmektedir.
Bu sözcüklerden biri Dįvānü Luġāti’t-Türk’te Kaşgarlı Mahmut’un Çiğil diyalektinin söz varlığı içerisinde verdiği ve “soğan” anlamına gelen kuçgundı sözcüğüdür. Bu sözcüğün kökeni bilinmemektedir. Çeşitli etimolojik sözlüklerde sözcüğün anlamı verilmiş ancak kökenine dair bir görüş ortaya konulmamıştır. Bu çalışmada kuçgundı sözcüğünün kuç- (kucakla-) fiilinden türediği kanıtlanmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kuçgundı, Dįvānü Luġāti’t-Türk, Çiğil, soğan.