Özet
YABANCI DİL SINIFLARINDA TÜMLEÇ YAN CÜMLELERİNİN ÖĞRETİMİ: EŞDİZİMLİLİK VE SEMANTİK EĞİLİMLER TEMELLİ BİR YAKLAŞIM
Bu çalışmada, “Konuşmaya başladı. Aramaktan çekiniyorum. Gitmesinde ısrar etmeliyiz. Geldiğini biliyorum. Gideceğini söyledi.” gibi kullanımlarda görülen tümleç yan cümlesindeki fiilimsiler ile ana cümlenin fiili arasındaki eşdizimlilik ilişkileri derlem temelli bir yaklaşımla ortaya konacak, bu eşdizimlilikleri yöneten semantik ilişkiler açığa çıkarılarak Türkçenin yabancı/ikinci dil olarak öğretiminde bu tür cümlelerin ele alınışına ilişkin bir çerçeve oluşturulmaya çalışılacaktır. Tümleç yan cümlelerinde ana cümle yükleminin seçiminde temel karşıtlık -mA ve -DIK ekleri arasındadır. Bu yüzden çalışma, bu iki ekin en sık kullanılan yükleme hâli ekli biçimleriyle sınırlandırılmıştır. Bu doğrultuda Türkçe Ulusal Derlemi’nden -mayı ve -duğunu eşdizimliliklerinin bir listesi elde edilmiş, listedeki kelimelerden bağlam içindeki kullanımlarına bakılarak tümleç yan cümlesiyle eşdizimlenen ana cümle yüklemleri tespit edilmiştir. Tespit edilen yüklemler semantik açıdan tasnif edilerek yabancılara Türkçe öğretiminde dikkat edilmesi gereken hususlara işaret edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Tümleç yan cümleleri, adlaştırma, eşdizimlilik, kiplik, semantik eğilim, Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi.