ZONGULDAK’TA MADEN İŞÇİLERİNİN KÖMÜR OCAKLARINDA KULLANDIKLARI BAZI MADENCİLİK TERİMLERİ ÜZERİNE
(UPON SOME MINING TERMS USED BY MINING WORKERS IN COAL MINES IN ZONGULDAK
)
|
Author
|
:
Hasan ÖZER
- Aykut GÜNAYDIN
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2017
|
|
Number |
:
6/3
|
|
Page |
:
1334-1352
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.3879
|
Özet
Karaelmas diyarı ve emeğin başkenti gibi ifadelerle özdeşleşen Zonguldak, kömür yataklarının zenginliği ile Türkiye’nin maden bölgesinde önemli bir yer tutmaktadır. Kömürün bulunması ve madenciliğin gelişmesi ile beraber şehir de bu gelişime ayak uydurarak kendini yenilemiştir. Kömürün bulunduğu, ilk zamanlarda yabancı şirketlerin Zonguldak’ta kömür işletmeciliğine başlaması ile beraber şehre yabancı bir kültür ile dil de giriş yapmıştır. 1850’li yıllarda Osmanlı Devleti’nin zor durumda olması ve dış borçlarının ödenmez durumlara gelmesinin sonucunda devlet kömür ocaklarını yabancı şirketlere kiralamak veya yabancıların işletmesine bırakmak durumunda kalmıştır. Daha çok Zafiropoulo, Giurgiu Kumpanyası, Kurci, Kurtidi, Yorgi Vapur şirketi, Karamanyan şirketi, Rombaki kumpanyası gibi isimlerle Rum, Ermeni, İngiliz şirketlerin ocaklar alarak işlettiği görülmektedir. Bu şirketler ile ocakların isimleri, daha sonra havzada çeşitli yerlerde bulunan başta cami, sokak, mahalle, kömür damarlarının olduğu yerlere verilerek kullanılmaya başlanmıştır. Bu duruma bakılarak bölgeye gelen yabancı dil ve kültürün şehir içerisinde belli yerlere ad olmasıyla dilin kalıcılaştırılmaya çalışıldığı düşünülebilir. Ayrıca bu şirketlerin kendi isimleri ile kömür işletmelerini açtıkları ve çoğunluğunu Londra’dan getirttikleri maden aletlerini marka isimleriyle kullandıkları da görülmektedir. “Ameleler” diye adlandırılan kömür işçileri bu aletlerin isimlerini söylemekte güçlük çektiklerinden kendi dillerine, bölgenin konuştuğu ağza uydurarak söylemişler; bu yolla işçiler arasında farklı bir madencilik terimleri yekûnu oluşmuştur. Araştırmamızda Kilimli ilçesinde bulunan Karadon Maden Ocağı’nda çalışan işçiler, maden teknikerleri ve maden mühendisleri, Türkiye Taşkömürü Kurumu Üzülmez Müessesesine ait eğitim ocağında bulunan işçiler ve maden mühendisleri ile Zonguldak’ın Beycuma ilçesi Asmacı Mahallesine bağlı Karadere köyünde ve Kozlu ilçesine bağlı bazı köylerde bulunan eski maden işçileri ile birlikte soru cevap şeklinde ses kayıt cihazları yardımıyla konumuzun asıl amacı olan geçmişten günümüze Zonguldak’ta maden işçilerinin kömür ocaklarında kullandıkları madencilik terimleri hakkında bilgiler toplandı.
Anahtar Kelimeler
Zonguldak, Kömür Ocakları, Madencilik Terimleri, Maden İşçileri.
Abstract
Zonguldak, identified with the expressions such as the land of Black Diamond and the capital city of labor, has an important place among Turkey's mineral deposits with its rich coal deposits. Along with the discovery of coal and the development of mining, the city has developed itself by keeping up with this development. Together with the foreign companies’ start of mining operations in the early days when coal was found, the city also met foreign culture and languages. In the second half of the XIVth century, the Ottoman State was in a difficult situation and foreign debts could not be paid, and as a consequence the State had to either hire or left coal mines to foreign companies to operate. During this period, it is seen that Greek, Armenian, British companies took over and run coal mines in Zonguldak basin with the company names such as Zafiropoulo, Giurgiu Company, Kurci, Kurtidi, Yorgi Ferry Company, Karamanyan Company and Rombaki Company. The names given to these companies and the mines were then given to various places in the basin especially to the mosques, streets, neighborhoods, and the districts where coal seams were found. From this point of view, it is possible to determine that the foreign cultures and languages that came to the region are transformed into permanent cultural elements as names in certain places within the city. It is also seen that these companies have opened their own businesses with their own names and they used the mining tools they had brought from London with their brand names. Because the coal workers who were called "operatives" had difficulty in pronunciation of the names of these tools, they articulated the names by adapting to their own language or the dialect spoken at the region and by this way different mining terms were formed among the workers. Throughout the study, workers in the Karadon mine located in the town of Kilimli, mining technicians and mining engineers, workers and engineers working at the Turkish Hard Coal Enterprises (TTK) training camp located in Üzülmez district and the former miners in Karadere village of Asmacı neighborhood of Beycuma district and some villagers of Kozlu district of Zonguldak were interviewed face to face.
Keywords
Zonguldak, Coal Mines, Mining Terminology, Coal Mine Workers.