Tanzimat Fermanı’yla birlikte her sahada hız kazanan yenileşme hareketleri, 1860 sonrasında ilk özel gazetenin çıkarılmasıyla farklı bir boyut kazanmıştır. Dönemin sanatçıları, siyasi fikirlerini geniş halk kitleleriyle paylaşmada ve toplumun sosyo-kültürel algılarını değiştirmede edebiyatın gücünden olabildiğince faydalanma yolunu tutmuşlardır. 1860 sonrasında tercüme romanlarla başlayarak tanıştığımız roman türü de bu sosyal dönüşümde etkin olarak kullanılmıştır. Bu bağlamda değerlendirilen “Turfanda mı Turfa mı” isimli romanda, Jön Türk hareketinin lider isimlerinden olan ve 1886’da çıkardığı Mizan gazetesinden ötürü Mizancı Murad olarak şöhret kazanan Mehmet Murad Bey, siyasetten ekonomiye, bürokrasiden eğitime kadar çok farklı sahalarda fikirlerini okuyucusuyla paylaşmıştır. “Milli roman” yazma düşüncesiyle eserini ortaya koyan Mizancı Murad, memleketi geri kalmışlıktan kurtaracak yegâne çareyi “maarif” olarak göstermiştir.

Keywords
Tanzimat edebiyatı, Tanzimat romanı, Türk eğitim tarihi, Mizancı Murad, “Turfanda mı Turfa mı?”