THE COSMOGONY MYTH OF ONONDAGA INDIAN AMERICAN: THE EARTH OF TURTLE’S BACK
Abstract
Mitler, arkaik toplumların dünyayı algılayışlarını sembolik bir dille ifade eden anlatım biçimidir. Tarihin en eski zamanlarında insanların sorularına cevap olarak ortaya çıkan mitler, insan hayatlarında ve toplumların kültürel belleğinde önemli bir yer tutar. Kozmogoni mitleri ise mitler arasında özel bir saygınlığa sahiptir. En eski öyküyü barındırması bakımından Kozmos’un, dünyanın ve diğer varlıkların yaratılışını anlatır. Başlangıçta yaşanan olayları anlatan kozmogoni mitleri diğer mitlere de kaynaklık eder.
Kızılderili sözlü kültüründe de mitolojinin ve kozmogoni mitlerinin büyük bir yeri vardır. Kızılderili toplumu, Avrupalılar tarafından ilk keşiflerin yapıldığı zamana kadar özgün bir şekilde yaşamıştır. Dış dünyaya kapalı olma hali, Kızılderili sözlü kültürünün başka kültürlerden etkilenmeden özgünlüğünü korumasını ve kaybolmadan bugünlere kadar aktarılmasını sağlamıştır. Kızılderili toplumunda hayat felsefesinden eşyaların kaynağına kadar birçok şey mitoloji ile açıklanmaktadır. Mitolojinin Kızılderililerin toplum belleğinde işgal ettiği yer, bu kabilelerin hayata bakış açılarından âdetlerine, günlük hayattaki yaşayış biçimlerinden icra ettikleri ritüellerine kadar her alanda etkisini ve yaptırım gücünü hissettirir. Mitolojilerin, Kızılderili toplum yapısında bu kadar önemli bir yere sahip olması ve sözlü kültürde sayıca büyük bir yer kaplaması, bu ürünlerin karşılaştırmalı bir şekilde incelenmesini zorunlu kılmaktadır.
Bu çalışmada Kuzey Amerika yerlilerinden Onondaga kabilesinin kozmogoni miti olan “Kaplumbağa’nın Sırtındaki Dünya” Türkçeye çevrilerek, diğer Kuzey Amerika kozmogoni mitleriyle karşılaştırılmıştır. Türkçeye çevrilen metin ayrı bir başlık altında verilmiştir. Mitlerde bulunan benzerlikler değerlendirme kısmında verilmeye çalışılmıştır. Birçok toplumun kendine has kozmogoni mitlerinin olması, dünyadaki kültürel çeşitliliğe rağmen, ortak motifler barındırması açısından önemlidir. Bu motiflerin ortaya çıkarılması, toplumlar arasında bir kültür ortaklığı olduğunu ortaya koyacaktır. Benzer çalışmaların yapılmasıyla, kültürler arasındaki ortaklığa dair bir harita çıkarılabilir.
Keywords
Onondaga Kızılderilileri, kozmogoni, mitoloji, kaplumbağa, yaratılış.