ZIYÂ PAŞAS POLITICAL ENEMY FÂZIL PAŞA WITH HIS LITERARY PERSONALITY AND THE MAIN FEATURES OF HIS DIWAN
Abstract
Bosnalı Mehmet Fâzıl Paşa (1799-1882), XIX. asır devlet adamı ve şairlerindendir. Gerek Bosna hakkındaki gerekse diğer kişi ve mekânlara ilişkin yorumlarıyla tarihe kayıtlar düşmüştür. Hiç şüphesiz Bosnalı Mehmet Fâzıl Paşa’nın devlet adamlığı şairliğine galebe çalar. Hatta onun şairlik hünerini büyük oranda devlete ait hususiyetlere dahil ederek kullandığını hatta bu sayede çeşitli makamlara getirildiğini yahut mevkisini sağlamlaştırdığını söylemek yanlış olmaz. Muhtemelen bazı devlet adamlarında karaktere baskın gelen hırs ve tarafını beyan etme tavrı Fâzıl Paşa’da da kendini göstermiş ve Mevlevi kimliği ile çatışır şekilde Âlî Paşa’ya, dolayısı ile iktidara olan yakınlığını göstermek istemiştir. Fâzıl Paşa Zafernâme’deki ifadeye göre Ziyâ Paşa’yı eleştiren bir kıta ile İzmit mutasarrıfı olmuştur, fakat Ziyâ Paşa’yı ne kadar öfkelendirdiğinin farkına daha sonra varacaktır. Eleştirinin merkezinde Fâzıl Paşa’nın hususi tenkidinden ziyade bu kadar kolay makam edinivermek vardır. Zira Ziyâ Paşa köpek ve soytarı gibi ağır hitaplarla karşılık verir. Fâzıl Paşa altta kalmaz, “Reddiye ve Tekzibiyye” ile cevap verir.
Osmanlı Devleti’nin batılılaşma adına mühim sancılar çektiği bir zamanın en mühim tanıklarından olan Bosnalı Fâzıl Paşa’nın hayatı hakkında malumat, Ziyâ Paşa ile olan rabıtası, sair eserlerinin nitelikleri ve nihayetinde Divan’ının ana hatları ile tetkiki ilgili araştırmalara da faydalı olacaktır.
Keywords
Bosnalı Mehmet Fâzıl Paşa, Ziyâ Paşa, Divan Edebiyatı, Zafernâme.