THE USE OF PUNCTUATION MARKS IN UZBEK TURKISH

Abstract

Konuşma dilinde daha doğru ve etkili bir anlatımın gerçekleşmesi için vurgu ve tonlamalardan faydalanılırken yazı dilinde bu işlevi karşılamak üzere noktalama işaretleri kullanılmaktadır. Bu işaretlerin kullanımı dilin bütün gramer aşamalarıyla yakından ilgilidir. Hem fonetik hem morfolojik hem de sentaktik kurallara göre gerçekleştirilen uygulamalar da semantik yapının da etkili olduğu bilinmektedir. Özbek Türkçesinde “punktiatsiya” dışında “ishorat qoidalari” başlığı altında da incelenen noktalama işaretleri kullanım şekillerine göre sınırlandırıcı (chegaralovchi) ve ayırıcı (ajratuvchi); kullanım yerlerine göre ise cümlenin sonunda (gap oxirida), cümle içinde (gap ichida), karışık olarak (aralash holda) kullanım şeklinde sınıflandırılmıştır. Makalede noktalama işaretleri ile ilgili belirlenen temel kurallar çerçevesinde bu işaretlerin Özbek Türkçesindeki kullanımları üzerinde durulmuştur. Özbek Türkçesinde 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Latin alfabesine geçişle daha düzenli bir görünüm arz eden noktama işaretleri, bir metnin daha doğru ve etkili bir şekilde okuyucuya aktarılmasında önemli bir işleve sahiptir. Dilbilimin “punktuatsiya/yazım bilimi” adlı alt dalının inceleme konusu olan noktalama işaretleri, Özbek Türkçesi gramerlerinde “tiniq belgilari” terimiyle karşılanmaktadır. Bu çalışmada, noktalama işaretlerinin Özbek Türkçesindeki kullanımlarıyla ilgili tarihsel süreç hakkında kısaca bilgi verilmiş, her bir noktalama işaretinin kullanım alanları izah edilmiş, açıklamalara uygun örnekler Türkiye Türkçesine aktarılmış ve aktarımlarda, noktalama işaretleri Türkiye Türkçesindeki kullanımlarına uygun bir şekilde dikkatlere sunulmuştur.



Keywords

Noktalama işaretleri, imla, yazım kuralları, yazım bilim, Özbek Türkçesi


Kaynakça