Yorumlama, açıklama ve anlamını genişletme anlamına gelen tefsîrin terim anlamı Kur’ân ayetlerini izah etmek amacıyla kaleme alınan eser veya Kur’ân anlamını izah eden dinî bilim dalı demektir. Kur’ân hem konu hem de anlam bakımından çok zengin bir içeriğe sahiptir. Bu yüzden iyi bir bilgiye sahip olmayan insanların ondaki bütün emir ve yasakları anlaması mümkün görünmemektedir. Bunun için İslamiyet’in ilk dönemlerden beri tefsîre ciddi manada ihtiyaç duyulmuştur. Osmanlı Dönemi’nde de bu maksatla Türkçe ve Arapçanın yanı sıra Farsça tefsîr kitapları kaleme alınmıştır. Farsça tefsîr kitaplarından birini yaşamı hakkında fazla bilgi bulunmayan İbrâhîm b. Dervîş-i Buhârî yazmıştır. İbrâhîm-i Buhârî’nin bu eseri Kadr sûresinin tefsîrinden oluşmaktadır. Edebî bir tefsîr olan bu eser Osmanlı vezîriâzamlarından Semiz Ali Paşa’ya ithaf edilmiştir. Müellif eserini yazmadan önce Kadr sûresi ile ilgili yazılan tefsîr kitaplarını okumuş, dost ve arkadaşlarının arzusu doğrultusunda söz konusu sûreyi tekrar yazmayı denemiştir. Bu çalışmada Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya koleksiyonunda (nr. 00411) bulunan İbrâhîm-i Buhârî’nin Farsça kaleme aldığı Tefsîr-i Sûreti’l-Kadr adlı eseri ilk defa detaylı ele alınmıştır.

Farsça tefsîr, Kadr sûresi, Osmanlı Dönemi, İbrâhîm-i Buhârî, Semiz Ali Paşa.