TURKMEN MANUSCRIPTS AND HISTORICAL DOCUMENTS FOUND IN PERSONAL LIBRARIES IN IRAN
Abstract
İran’da yaşayan Türkmenler geçmişten beri Arap alfabesini kullanmaktadırlar. Bu nedenle eski dönemlerde kaleme alınan el yazmaları sürekli okuna gelmektedir. Tarafımızdan İran’a yapılan araştırma gezisinde, Kara Molla veya Muhammet İşan Göklen gibi yeterince tanınmayan şairlerin bilim dünyasınca bilinmeyen yazmalarına ulaşıldı. Aynı şekilde Mahtumkulu’nun en eski yazmalarının biri sayılan ve tahminen XIX. yüzyılın başlarında yazılan Karabebek (Garabä:bek) nüshası da şahsi bir kütüphanede bulundu. Mahtumkulu Divanı’nın birçok diğer nüshaları Türkmenlerin, Horasan Türklerinin veya Kızılbaşların elinde muhafaza edilmektedir.
Türkmen medreselerinin ve din bilginlerinin kütüphanelerinde de çok sayıda Türkmence el yazmasına rastlandı Bu yazmalardan bazıları çok eski tarihlidir. Örneğin Revnaku’l-İslam’ın Kesir nüshası tahminen 1805 yılında istinsah edilen bir el yazmasıdır.
Eskiden kalan şecereler ve tarihî belgeler ise Türkmen ailesinin mirası olarak evlerde muhafaza edilmektedir. Örneğin XIX. yüzyılda Etrek Irmağı’nın kıyısındaki Türkmen boylarının “Öküzgerşen” adlı arazi paylaşım belgesinin, İnçeburunlu bir aile tarafından saklanmakta olduğu tespit edildi.
Millî şuurun ve kültür mirasının geçmişten günümüze taşıyıcısı olan el yazmaları ve tarihî belgeler toplumun belleğidir. Bu bildiride İran’da tarafımızdan şahsi kütüphanelerde tespit edilen Türkmen Türkçesi el yazmaları ve tarihî belgeler hakkında bilgi verilerek bu belleğe sahip çıkmak ve koruma altına almak hususunda öneriler sunulacaktır.
Keywords
Türkmen, İran, el yazması, tarihsel belgeler, Türkmensahra.