Yazar	: İlker AYDIN  Gülşen TORUSDAĞ
Türü	:
Baskı Yılı	: 2014
Sayı	: 3/4
Sayfa	: 109-134
380    9697

Abstract
Altmışlı yıllardan itibaren ‘metin çözümlemesi’ alanında çeşitli yöntemler geliştirilmiş; kuramsal yaklaşımlar ve çeşitli metinler üzerinde gerçekleştirilen uygulamalar metne yeni açılardan bakılabileceğini göstermiştir. Tümce ötesi dilbilim çalışmalarıyla başlayan bu kuramsal yaklaşımlardan metindilbilim, kendine özgü araştırma yöntemleri geliştirmiştir. Metindilbilimin ‘bağlaşıklık, bağdaşıklık, amaç, durumsallık, kabul edilebilirlik, bilgisellik, metinler arası ilişki’ gibi metinsellik ölçütleri vardır. Bu ölçütlerden ‘bağlaşıklık’ ve ‘bağdaşıklık’, metindilbilimsel incelemelerde ana yapıyı ortaya koymada en çok başvurulan ölçütlerdendir. Bağlaşıklık metnin küçük ölçekli yapısıyla yani, ardışık sözceler arasındaki dilsel bağıntılar ile ilintiliyken, bağdaşıklık metnin büyük ölçekli yapısıyla yani, metindeki sözcelerin anlamsal bir bütünlük içinde algılanmasını düzenleyen mantıksal bağıntılar ile ilintilidir. Yazınsal metinler dilin en güzel kullanım örneklerinin sergilendiği metinlerdir. Diğer metin türlerinden farklı olarak daha dolaylı ve örtük bir dilin kullanıldığı, ilk okunuşta çözümlenemeyen özel bir anlam zenginliğine sahip metinlerdir. Bir yazınsal metin örneği olarak öyküler, bir oturuşta okunacak kısalıkta, az sözcükle çok şeyin anlatıldığı özlü metinlerdir. Öyküde, yaşanmış ya da yaşanabilecek şekilde tasarlanmış olaylar, kişilere bağlı olarak belli bir uzam ve zaman içinde anlatılır. Kısa oluşu, yalın bir olay örgüsüne sahip olması, genellikle önemli bir olay ya da sahne aracılığıyla tek ve yoğun bir etki uyandırması ve az sayıda karaktere yer vermesi gibi özelliklerle roman ve diğer anlatı türlerinden ayrılır. Öyküler, yazarının yazmadığı ya da yazamadığı şeyleri derin yapılarında simgesel alt yapılarla ifade eden metin türleridir. Bu yüzden bir öykü metnini okuma, yazar tarafından kodlanmış olan metnin kodunu çözme eylemine karşılık gelmektedir. Okuma etkinliğini gerçekleştiren kişi, kendi dünya bilgisine paralel olarak metni anlamlandırırken metin çözümleme kuramlarının ortaya koyduğu metni anlamlandırma yöntemlerinden yararlanacaktır. Böylece okuyucu, yazarın amacına uygun olarak oluşturduğu metnin anlamsal ve estetik kodunu çözebilecek ve onunla doğrudan iletişime geçebilecektir. Öyküler, dil öğretiminde araç olarak kullanılabilecek, kendine özgü estetik ve teknik yapısı olan metin türleridir. Türkçe öğretiminde, dilimizin estetik kullanım örneklerinin sergilendiği, kültürel dokumuzu yansıtan, iyi kurgulanmış özgün metinlerle öğren

Keywords
Türkçe öğretimi, Metindilbilim, Bağlaşıklık, Bağdaşıklık, Garip Bir Hediye.

Özet
Since the sixties, many methods have been developed in text analysis area; theoretical approaches and applications realized on the diverse texts have demonstrated that it is possible to look at the texts from different perspectives. Textlinguistics, which began with beyond sentence studies and is one of these theoretical approaches, developed its own search methods. Textlinguistics has textual standards such as cohesion, coherence, intentionality, situationalty, acceptability, informativity, intertextuality. Cohesion and coherence from these standards are most commonly referred standards to demonstrate main structure. While cohesion is related to microstructure of the text that is linguistic relations between sequential utterances, coherence is related to macrostructure of the text that is logical relations providing perception of the utterances of the text in a semantic unity. Literary texts are texts in which the best samples of the language use are exposed. They are different from the other text type because they are texts in which an indirect and implicit language is used. They have a special meaning abundance, which cannot be analysed in first reading. As a sample of literary text, stories are laconic and brief texts, which can be read in a single sitting. In a story, occurred events or ones that may occur are narrated in a certain time and place depending on people. It is separated from the novel and other narrative types because it is short, has a simple plot, evokes a single and intense effect through an important event or scene and gives place to the minimum number of characters. The stories are text types that narrate things by symbolic substructures in their deep structures that their authors didn’t tell or could not tell in their surface structures. That is why listening a short story text corresponds decoding the code of the text encoded by its author. The person performing read activity when making sense of the text in parallel to his/her own world knowledge he/she will use the methods to make sense of the text that text analysis theories have presented. In this way, the reader can decode the semantic and esthetical code of the text that its author created for his/her own purposes and can communicate directly its author. The stories are text types that have their own esthetical and technical structure and that can be used in language teaching. In Turkish teaching, the confrontation of the students with well-fictionalized original

Anahtar Kelimeler
Turkish teaching, Textlinguistics, Cohesion, Coherence, Garip Bir Hediye.