Bu makalede geçiş dönemi olarak da adlandırılan Karahanlı Türkçesi yazılı ürünlerinde Türk ahlak anlayışının dayandığı rasyonalist temellerin kuşaklar arasında nasıl aktarıldığı sorunu incelenmiştir. İfade edilen amaca yönelik olarak ahlak anlayışını en iyi yansıtan iki geçiş dönemi eseri, Kutadgu Bilig ve Atabetü’l-Hakayık, çalışmanın temel materyali olarak tercih edilmiştir. Bir giriş ve iki ana başlıktan oluşan makalenin girişinde ahlakın tanımı yapılmış, ahlak felsefesine incelediği konular ana hatlarıyla ifade edilmiş ve ahlak anlayışlarının dayandığı temeller açısından rasyonalist bakış açısı izah edilmiştir. Eski Türklerdeki ahlak anlayışına kısaca değinilerek Karahanlı Türkçesi yazılı ürünlerinde akıl ve bilgi temelli eski ahlak anlayışının izlerine geçiş yapılmıştır. Makalenin birinci bölümünde Kutadgu Bilig’de akıl, bilgi aracılığıyla en yüce değer olan erdeme ulaşmayı sağlayacak öğütler ele alınmıştır. İkinci bölümde ise birçok noktada Kutadgu Bilig’in benzeri ve aynı normatif geleneğin devamı olan Atabetü’l-Hakayık örneğinde yukarıda ifade edilen çerçevedeki öğütler incelenmiştir. Sonuçta çıkış noktaları aynı olan iki eserin ahlak anlayışındaki farklılıklar tespit edilmiştir.

Ahlak, Akıl, Bilgi, Kutadgu Bilig, Atabetü’l-Hakayık.

This article delves into the examination of the transfer of rationalist foundations, which form the basis of Turkish moral understanding, across generations in Karakhanid Turkish written products, commonly referred to as the transitional period. In order to fulfil the designated objective, the chosen corpus of study comprises Kutadgu Bilig and Atabetü'l-Hakayık, two seminal works that epitomize the essence of moral comprehension during a transitional period. Within the introductory section of the article, comprising an initial segment and two principal headings, the elucidation of the concept of morality is proffered, followed by an explication of the subjects that fall under the purview of moral philosophy. Furthermore, the rationalist standpoint is expounded upon, particularly with regard to the fundamental underpinnings of moral comprehension. The discourse commenced by providing a concise allusion to the moral comprehension of the ancient Turks, thereby facilitating a seamless segue into the vestiges of the erudite and knowledge-centric antiquated moral understanding discernible within the written artefacts of Karakhanid Turkish. The initial segment of the article delves into the elucidation of the counsel proffered in Kutadgu Bilig, which serves as a conduit for attaining the pinnacle of worthiness and moral excellence via sagacity and erudition. In the subsequent section, an analysis is conducted on the counsel provided within the aforementioned framework, specifically in relation to Atabetü'l-Hakayık. This literary work bears resemblance to Kutadgu Bilig in numerous aspects and serves as a continuation of the same normative tradition. Consequently, the disparities in the ethical comprehension of the two aforementioned works, despite their shared foundations, were ascertained.

Morality, Reason, Knowledge, Kutadgu Bilig, Atabetü'l-Hakayık.