Kuman-Kıpçaklara ait olan Codex Cumanicus Latin harfleriyle yazılan ilk Türkçe eserdir. Codex’in 13. yüzyıl sonu ile 14. yüzyılın başında tamamlandığı düşünülmektedir. Eserde Kıpçakça-Latince-Farsça sözlüklerin dışında bazı gramer kuralları da verilmiştir. Eserin metin kısımlarını ise ilahiler, bilmeceler, atasözleri oluşturmaktadır. Kuman-Kıpçaklarının dilini yansıtan eser, söz varlığı yönünden de oldukça zengindir. İlahiler, bilmeceler, bitki ve hayvan adları, renk adları, coğrafi terimler, dinî terimler, savaş aletleri gibi birçok terimi kapsadığını söyleyebiliriz. Yazarı belli olmayan Codex’in ilk neşri 1880 tarihinde Kont Geza Kuun tarafından yapılmıştır. Eser üzerine birçok tematik söz varlığı çalışması yapılmış olmakla birlikte, eserde geçen coğrafi terimlerin ele alınmadığı görülmüştür. Bu makalede Codex Cumanicus’ta yer alan ve daha önce çalışmalara müstakil olarak konu edinmemiş coğrafi terimler taranarak, fişlenen verilerin Eski Türkçe ile çağdaş Kıpçak lehçelerindeki karşılıkları gösterilmiştir. Codex Cumanicus’taki coğrafi terim adlarının pek çoğunun Eski Türkçe döneminden günümüz Türk lehçelerine kadar kullanıldığı, bazı coğrafi terim adlarının ise yalnızca bu eserde görüldüğü tespit edilmiştir.

Kuman-Kıpçak Türkçesi, Codex Cumanicus, söz varlığı, coğrafi terimler.

Codex Cumanicus, belonging to the Cuman-Kypchaks, is the first Turkish work written in Latin letters. It is thought that the Codex was completed at the end of the 13th century and the beginning of the 14th century. In addition to the Kipchak-Latin-Persian dictionaries, some grammatical rules are also given in the work. The text parts of the work consist of hymns, riddles and proverbs. The work, which reflects the language of the Cuman-Kipchaks, is also very rich in terms of vocabulary. We can say that it covers many terms such as hymns, riddles, plant and animal names, color names, geographical terms, religious terms, war tools. The first publication of the Codex, whose author is unknown, was made by Count Geza Kuun in 1880. Although many thematic vocabulary studies have been carried out on the work, it has been observed that the geographical terms used in the work have not been addressed. In this article, geographical terms in Codex Cumanicus, which have not previously been the subject of separate studies, are scanned and the equivalents of the recorded data in Old Turkish and contemporary Kipchak dialects are shown. It has been determined that many of the geographical term names in Codex Cumanicus were used from the Old Turkish period to today's Turkish dialects, and some geographical term names are only seen in this work.

Cuman-Kipchak Turkish, Codex Cumanicus, vocabulary, geographical term.