ÇAĞATAY TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ BİR VEFĀT-NĀME
(A VEFĀT-NĀME WRITTEN IN CHAGATAI TURKIC )

Yazar : Recep YÜRÜMEZ    
Türü :
Baskı Yılı : 2024
Sayı : 13/4
Sayfa : 1218-1245
    


Abstract

Arapça ölüm kelimesinden yola çıkarak başta peygamber efendimizin ölümü olmak üzere dört halife, din büyükleri ve kimi devlet adamları için yazılmaya başlanmış olan vefât-nâmelere Çağatay Türkçesinde de rastlanmaktadır. Doğu Türkistan’da Çağatay Türkçesinin Klasik Sonrası devrinde istinsah edildiği anlaşılan 322 varaklık risalenin içerisinde nesir olarak 281b-291a varakları arasında yer almakta olan eserin tam adı “vefātnāme- i ān ḥażret ṣallāhü ʿaleyhi ve sellem”dir. Eser, Allah’a hamd, peygamberimize salavat ile başladıktan sonra Hz. Peygamberin sağlığı bozulunca yerine namaz kıldırması için Hz. Ebubekir’i görevlendirmesi ve bu durumu gören sahabalerin hüzünlenmeleri ile başlamakta, Hz. Ukaşe ile Hz. Peygamberin helalleşmesinden sonra Hz. Peygamberin emaneti teslimi ile son bulmaktadır. Yapmış olduğumuz çalışma ile eserin çeviri yazısı yapılmış, ses bilgisi, şekil bilgisi incelenmiştir. Ses bilgisi ve şekil bilgisinde gerekli görülen dil olayları ile birlikte Oğuz Türkçesi unsurları açıklanmıştır. Bu bağlamda çalışma kaleme alınırken eser incelemesine dayalı olması hasebiyle doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır.



Keywords

Çağatay Türkçesi, vefât-nâme, vefât-ı nebi, gramer incelemesi, çeviri yazı.



Özet

Vefât-nâmes, which were initially written to commemorate the death of the Prophet and later extended to include the deaths of the four caliphs, prominent religious figures, and certain statesmen, are also found in Chagatai Turkish. One such vefât-nâme is part of a 322-folio manuscript that was copied in the Post-Classical period of Chagatai Turkish in East Turkistan. The work, located between folios 281b-291a in prose, is titled “vefāt-nāme-i ān ḥażret ṣallāhü ʿaleyhi ve sellem.” The work begins with praise to God and blessings upon the Prophet. It recounts how, when the Prophet’s health deteriorated, he appointed Hz. Abu Bakr to lead prayers in his place, which saddened the companions who witnessed this. The narrative concludes with the Prophet’s farewell and passing, after a final moment of reconciliation with Hz. Ukasha. In this study, the text has been transcribed, and its phonological and morphological aspects have been analyzed. Language phenomena, along with Oghuz Turkish elements, are explained where necessary in the phonological and morphological sections. Since the study is based on an examination of the text, the document analysis technique was used.



Anahtar Kelimeler

Chagatai Turkish, vefât-nâme, death of the Prophet, grammar analysis, transcription.